ਮਾਰਵਾੜੀ ਭਾਸ਼ਾ
ਮਾੜਵਰੀ (ਮਾਰਵਾੜੀ; ਮਾਰਵਾੜੀ, ਮਾਰਵਾੜੀ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀ ਗਈ) ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਮਾਰਵਰੀ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ, ਹਰਿਆਣਾ, ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਮਾਰਵਾੜੀ ਨੂੰ ਲਗਭੱਗ 2 ਕਰੋੜ ਦੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬੋਲਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ ਢਾਈ ਲੱਖ ਬੁਲਾਰੇ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 25 ਹਜ਼ਾਰ ਬੁਲਾਰੇ ਹੰਨ। ਮਾਰਵਰੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਦਰਜਨ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ।
ਮਾਰਵਾੜੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਹਿੰਦੀ, ਮਰਾਠੀ, ਨੇਪਾਲੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਤਰਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮਹਾਜਨੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਾੜਵਰੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਨਸਤਾਲੀਕ ਲਿਪੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਮਾਰਵਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਦਰਜਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਲਈ ਧੱਕਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਸਰਕਾਰ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਅਜੇ ਵੀ ਬੀਕਾਨੇਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਰਵਾੜੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਅੰਤਰਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨ ਚਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੰਨ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਵਾੜੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਗੁੱਜਰਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮਾਰੂ-ਗੁਰਜਰ ਤੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਸੀ।[1] ਗੁਰਜਰ ਆਬ੍ਰਾਂਸ਼ਤਰ ਦਾ ਰਸਮੀ ਵਿਆਕਰਣ, ਜੈਨ ਮਾਣਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੁਜਰਾਤੀ ਵਿਦਵਾਨ ਹੇਮਚੰਦਰਾ ਸੂਰੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ।
ਲੇਕਸਿਸ
ਇਹ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਨਾਲ 50% -65% ਲੈਕਸੀਲ ਸਮਰੂਪਤਾ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ (ਇਹ ਸਵਦੇਸ਼ 210 ਸ਼ਬਦ ਸੂਚੀ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ) ਮਾਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ। ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਫੋਨੇਟਿਕ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ / / / ਮਾਰੂਾਰੀ ਵਿੱਚ / ਐੱਚ / ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, / ਸੋਨਾ / 'ਸੋਨਾ' (ਹਿੰਦੀ) ਅਤੇ / ਆਨੋ / 'ਸੋਨੇ' (ਮਾਰਵਰੀ)।
ਧੁਨੀ ਵਿਗਿਆਨ
/ਹ/ ਸਵਰ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਮਾਰਵਾੜੀ ਦੇ ਸਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਰਨਾਨਾਂ ਅਤੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛਾਂ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਹੰਨ।
ਲਿਪੀ
ਮਾਰਵਾੜੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਹਾਂਜਨੀ ਲਿਪੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸਨੂੰ ਮਹਾਜਨੀ ਲਿਪੀ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕੇਵਲ ਵਿਅੰਜਨ ਹੁੰਦੇ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ
ਮਾਰਵਰੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸ਼ਬਦ ਆਦੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ-ਕ੍ਰਿਆ ਹੈ। ਮਾਰਵਾਰੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ। ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮਾਰਵਾਰੀ ਅਤੇ ਹਾਰੌਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ.
ਭੂਗੋਲਿਕ ਵੰਡ
ਮਾਰਵਾਰੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਰੂਵਰੀ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹੰਨ। ਪਰ ਇਹ ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਿਲਦੇ ਹੰਨ। ਕਈ ਇਸਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ: ਥਾਦੀ (ਪੂਰਬੀ ਜੈਸਲਮੇਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮ ਜੋਧਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ), ਬਾਗਗੀ (ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨੇੜੇ), ਭਿਤਰਾਉਤੀ, ਸਿਰੋਹੀ, ਅਤੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਹੰਨ।[3]
ਹਵਾਲੇ
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ Pandey, Anshuman. 2010. Proposal to Encode the Marwari Letter DDA for Devanagari
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book