ਰੇਸ਼ਮ ਮਾਰਗ
ਫਰਮਾ:Infobox road ਫਰਮਾ:Infobox Chinese
ਰੇਸ਼ਮ ਮਾਰਗ (ਫਰਮਾ:Lang-de) ਜਾਂ ਸਿਲਕ ਰੂਟ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਪਦ ਹੈ ਹੋ ਅਫ਼ਰੀਕੀ-ਯੂਰੇਸ਼ੀਆਈ ਭੋਂਆਂ ਉਤਲੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੂਰਬੀ, ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਭੂ-ਮੱਧ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਜਗਤ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਦੇ ਸਨ। ਇਸ 4,000 ਮੀਲ (6,500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਲੰਮੇ ਮਾਰਗ ਦਾ ਨਾਂ ਇਸ ਰਾਹ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦੇ ਨਫ਼ੇਦਾਰ ਚੀਨੀ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਵਪਾਰ ਸਦਕਾ ਆਇਆ ਹੈ ਜੋ ਹਾਨ ਰਾਜਕੁਲ (206 ਈਸਾ ਪੂਰਵ- 220 ਈਸਵੀ) ਦੇ ਸਮੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ਿਆਈ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਵਾਧਾ 114 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਹਾਨ ਰਾਜਕੁਲ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ[2] ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਜਾਂਗ ਛਿਆਨ ਵੱਲੋਂ;[3] ਪਰ ਇਹਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮਹਾਂਦੀਪ ਉੱਤੇ ਵਪਾਰ ਮਾਰਗ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਸਨ।ਰੇਸ਼ਮ ਰਸਤਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨਕਾਲ ਅਤੇ ਮੱਧਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਿਕ, ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤੀਕ ਮਾਰਗਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਏਸ਼ਿਆ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂ ਵਾਲਾ ਹਿੱਸਾ ਉੱਤਰੀ ਰੇਸ਼ਮ ਰਸਤਾ ਹੈ ਜੋ ਚੀਨ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘ ਕੇ ਪੱਛਮ ਦੇ ਵੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਏਸ਼ਿਆ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਫਿਰ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਲ ਵੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਰੇਸ਼ਮ ਰਸਤਾ ਦਾ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਿੱਸਾ 6, 500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਚੀਨ ਦੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਪਿਆ ਜਿਸਦਾ ਵਪਾਰ ਇਸ ਰਸਤੇ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀ ਏਸ਼ਿਆ ਵਿਚਕਾਰ, ਯੂਰੋਪ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੇ ਹਾਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਕਾਲ ਦਾ ਪਹੁੰਚਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ।[4] ਰੇਸ਼ਮ ਰਸਤੇ ਦਾ ਚੀਨ, ਭਾਰਤ, ਮਿਸਰ, ਈਰਾਨ, ਅਰਬ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੋਮ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸੱਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਉੱਤੇ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਇਸ ਰਸਤੇ ਦੇ ਦੁਆਰੇ ਵਪਾਰ ਦੇ ਆਲਾਵਾ ਗਿਆਨ, ਧਰਮ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ, ਭਿਕਸ਼ੂ, ਤੀਰਥਯਾਤਰੀ, ਫੌਜੀ, ਘੂਮੰਤੂ ਜਾਤੀਆਂ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਲ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਫੈਲੀਆਂ। ਵਪਾਰਕ ਨਜਰੀਏ ਨਾਲ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਚੀਨ ਰੇਸ਼ਮ, ਚਾਹ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਤਨ ਭੇਜਦਾ ਸੀ, ਭਾਰਤ ਮਸਾਲੇ, ਹਾਥੀ-ਦੰਦ, ਕੱਪੜੇ, ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰ ਭੇਜਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਰੋਮ ਵਲੋਂ ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਵਸਤੁਵਾਂ, ਸ਼ਰਾਬ, ਕਾਲੀਨ ਅਤੇ ਗਹਿਣੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਰੇਸ਼ਮ ਰਸਤੇ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਹੀ ਰਸਤਾ ਸੀ ਪਰ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਇਸਦੇ ਪੂਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਉੱਤੇ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਵਪਾਰੀ ਇਸਦੇ ਹਿੱਸੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਦੂੱਜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸਾਮਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਕੇ ਹੋਰ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਮਾਨ ਇੱਕ ਹੱਥ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਬਦਲ-ਬਦਲਕੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਦੂਰ ਤੱਕ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੇਸ਼ਮ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਵਪਾਰੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਬੈਕਟਰਿਆਈ ਸਨ, ਫਿਰ ਸੋਗਦਾਈ ਹੋਏ ਅਤੇ ਮੱਧਕਾਲ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨੀ ਅਤੇ ਅਰਬ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਨ। ਰੇਸ਼ਮ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋਏ, ਮਸਲਨ ਤਾਰਿਮ ਦਰੋਣੀ ਵਿੱਚ ਬੈਕਟਰਿਆਈ, ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਸੋਗਦਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੇ ਸੁਰਾਗ ਮਿਲੇ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
- ↑ The Silk Roads: Highways of Commerce and Culture. Vadime Elisseeff (1998).[1]
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ The Silk Road: Trade, Travel, War and Faith, Susan Whitfield, British Library, pp. 21, Serindia Publications, 2004, ISBN 978-1-932476-13-2, ... the Sogdian communities seemed to practise marriage with expatriate Indians and Bactrians in the Tarim Basin, since the mother of the Sogdian woman abandoned in Dunhuang bore an Indianized Bactrian name ...