ਸੰਤ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਕਰਵਰਤੀ

ਸੰਤ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਕਰਵਰਤੀ (1 ਜਲਾਈ 1904 - 7 ਮਾਰਚ 1971) ਇੱਕ ਸਰਬਾਂਗੀ ਲੇਖਕ ਹੈ।

ਜੀਵਨ

ਉਹ ਪੱਤਰਕਾਰ, ਕਵੀ,ਨਾਟਕਕਾਰ, ਨਾਵਲਕਾਰ ਤੇ ਆਲੋਚਕ ਹੈ। ਉਹ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਸਾਲ ਪ੍ਰੀਤਨਗਰ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ। ਇਥੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਇਕਾਂਗੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪੂਰਬ ਪੱਛਮ' ਤੇ ਪੂਰਾ ਨਾਟਕ 'ਪ੍ਰੀਤ ਪੈਗਬਰ' ਲਿਖੇ। ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਕਰਵਰਤੀ ਨੇ ਨਾਟਕ ਤੋ ਬਾਅਦ 'ਮਾਲਵੇਂਦਰ' ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਵੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਗਰਾਮ ਦੇ ਪਰਮ ਨੇਤਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਇਸ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਦਰਦੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ- "ਚਕਰਵਰਤੀ ਜੀ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਨਿਪਟ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਘੱਤਿਆ, ਨਾ ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਨਿਪਟ ਇਤਿਹਾਸ।" ਦੇਵਿਦੰਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ- "ਇਸ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਵੇਖਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਆਦਿ ਪੁਰਖ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਥਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।"

ਮਿਸਾਲ

<poem> ਰਾਜਹੰਸ ਜਿਉਂ ਧੌਣ ਤੇ,ਮਸਤ ਮਤੰਗ ਜਿਉਂ ਹਾਲ। ਥਰ ਹਰ ਧਰਤੀ ਕੰਬਦੀ,ਰਖਣ ਪੈਰ ਸੰਭਾਲ। ਉਚਾ ਲੰਮਾ ਕੰਦ ਇਉਂ,ਸਰੂ ਜਿਵੇਂ ਇਕਸਾਰ। ਗਰਦਨ ਲੰਮੀ ਸਵਾ ਗਿੱਠ, ਦੀਰਘ ਨੇਣ ਅਧਾਰ। </poem>

ਰਚਨਾਵਾਂ

ਇਕਾਂਗੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ

ਪੂਰਬ ਪੱਛਮ(ਸੁਧਾਰਕ, ਅਨਾਰਕਲੀ, ਕੈਦੀ, ਦੇਸ਼ ਪੂਜਾ, ਸਾਹੀ ਕੈਦੀ, ਗਊਦਾਨ)

ਨਾਟਕ

ਪ੍ਰੀਤ ਪੈਗ਼ੰਬਰ

ਮਹਾਂਕਾਵਿ

ਮਾਲਵੇਂਦਰ

ਨਾਵਲ

ਬੀਤ ਰਾਗ, ਅੜਬੰਗੀ, ਜੈ

ਕਹਾਣੀ ਸੰਗਰਹਿ

ਸਤਨਾਜਾ

ਚਕਰਵਰਤੀ ਨੇ 'ਮਾਲਵੇਂਦਰ' ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸੰਬੰਧੀ 'ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ' ਨਾਂ ਦੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਣਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਰਚਨਾ 'ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ' ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ।