ਰਹੀਮ

ਖਾਨਜ਼ਾਦਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਖਾਨ ਅਬਦੁਲ ਰਹੀਮ ਖਾਨ-ਏ-ਖਾਨਾ (17 ਦਸੰਬਰ 1556 – 1626) (ਹਿੰਦੀ: अब्दुल रहीम ख़ान-ए-ख़ाना, ਉਰਦੂ: عبدالرحيم خانخان) ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਰਹੀਮ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਕਬਰ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਨੌਂ ਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖਾਨਖਾਨਾ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸੇ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਬੈਰਮ ਖਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਰਹੀਮ ਆਪਣੇ ਹਿੰਦੀ ਦੋਹਿਆਂ ਅਤੇ ਜੋਤਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।

ਨਮੂਨਾ ਦੋਹੇ

• 
  

ਤਰੁਵਰ ਫਲ ਨਹਿੰ ਖਾਤ ਹੈ, ਸਰਵਰ ਪਿਯਹਿ ਨ ਪਾਨ ।
ਕਹਿ ਰਹੀਮ ਪਰ ਕਾਜ ਹਿਤ, ਸੰਪਤਿ ਸੰਚਹਿ ਸੁਜਾਨ ॥

• 
  

ਬਿਗਰੀ ਬਾਤ ਬਨੇ ਨਹੀਂ, ਲਾਖ ਕਰੋ ਕਿਨ ਕੋਯ ।
ਰਹਿਮਨ ਬਿਗਰੇ ਦੂਧ ਕੋ, ਮਥੇ ਨ ਮਾਖਨ ਹੋਯ ॥

• 
  

ਖੀਰਾ ਸਿਰ ਤੇ ਕਾਟਿਯੇ, ਮਲੀਯਤ ਨਮਕ ਲਗਾਯ ।
ਰਹਿਮਨ ਕਰੂਯੇ ਮੁਖਨ ਕੋ, ਚਹੀਯਤ ਇਹੈ ਸਜਾਯ ॥

• 
  

ਚਾਹ ਗਈ ਚਿੰਤਾ ਮਿਟੀ, ਮਨੁਆ ਬੇਪਰਵਾਹ ।
ਜਿਨਕੋ ਕਛੁ ਨਹਿ ਚਾਹਿਯੇ, ਵੇ ਸਾਹਨ ਕੇ ਸਾਹ ॥

• 
  

ਜੇ ਗਰੀਬ ਪਰ ਹਿਤ ਕਰੈਂ, ਤੇ ਰਹੀਮ ਬੜ ਲੋਗ ।
ਕਹਾਂ ਸੁਦਾਮਾ ਬਾਪੁਰੋ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਮਿਤਾਈ ਜੋਗ ॥

• 
  

ਰਹਿਮਨ ਵੇ ਨਰ ਮਰ ਗਯੇ, ਜੇ ਕਛੁ ਮਾਂਗਨ ਜਾਹਿ ।
ਉਨਤੇ ਪਹਿਲੇ ਵੇ ਮੁਯੇ, ਜਿਨ ਮੁਖ ਨਿਕਸਤ ਨਾਹਿ ॥

• 
  

ਬਾਨੀ ਐਸੀ ਬੋਲਿਯੇ, ਮਨ ਕਾ ਆਪਾ ਖੋਯ ।
ਔਰਨ ਕੋ ਸੀਤਲ ਕਰੈ, ਆਪਹੁ ਸੀਤਲ ਹੋਯ ॥

• 
  

ਮਨ ਮੋਤੀ ਅਰੁ ਦੂਧ ਰਸ, ਇਨਕੀ ਸਹਜ ਸੁਭਾਯ ।
ਫਟ ਜਾਯੇ ਤੋ ਨ ਮਿਲੇ, ਕੋਟਿਨ ਕਰੋ ਉਪਾਯ ॥

• 
  

ਰਹਿਮਨ ਧਾਗਾ ਪ੍ਰੇਮ ਕਾ, ਮਤ ਤੋੜੋ ਚਟਕਾਯ ।
ਟੂਟੇ ਸੇ ਫਿਰ ਨ ਜੁੜੇ, ਜੁੜੇ ਗਾਂਠ ਪਰਿ ਜਾਯ ॥