ਪੰਜਾਬ
ਪੰਜਾਬ (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ: پنجاب) ਉੱਤਰ-ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੀਓਗ੍ਰੈਫ਼ਕ, ਕਲਚਰਲ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਖ਼ਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ, ਲਹਿੰਦਾ ਪੰਜਾਬ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਦਿੱਲੀ, ਉੱਤਰੀ ਰਾਜਿਸਥਾਨ, ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਕੈਪਟਲ ਟੇਰਾਟੋਰੀ ਅਤੇ ਖ਼ੈਬਰ ਪਖ਼ਤੁਨਖ਼ਵਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਨਿਰੁਕਤੀ[ਸੋਧੋ]
ਖੇਤਰ ਦਾ ਨਾਮ, ਪੰਜਾਬ, ਦੋ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਹੈ,[1][2] ਪੰਜ ਅਤੇ ਆਬ (ਪਾਣੀ), ਜਿਸਦਾ ਤਆਰਫ਼ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਏ ਤੁਰਕੀ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਬੋਲਾਰਿਆਂ ਨੇ ਕੀਤਾ,[3] ਅਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ ਵਲੋਂ ਹੋਰ ਬਕਾਇਦਾ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਹਾਸਲ ਹੋਈ।[4][5] ਇਸ ਮੁਤਾਬਕ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ "ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਾਲ਼ੀ ਜ਼ਮੀਨ", ਜ਼ਿਕਰ ਜੇਹਲਮ, ਚਨਾਬ, ਰਾਵੀ, ਸਤਲੁਜ ਅਤੇ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ।[6] ਯੂਨਾਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪੇਂਤਾਪੋਟੇਮੀਆ ਅਤੇ ਵੇਦਕ ਸੋਸਾਇਟੀ ਵਲੋਂ ਸਪਤ ਸਿੰਧੂ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[7][8][9]
ਸਿਆਸੀ ਜੁਗਰਾਫ਼ੀਆ[ਸੋਧੋ]
ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਨੇ, 1947 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਉਸਤੋਂ ਪੁਰਾਤਨ 1846–1849 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ। ਇੱਕ ਤੀਜੀ ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ 1947 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਅਤੇ 1846–1849 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਿਲਾ, ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਕਦੀਮ ਦਰਿਆਵੀ ਹਿਲਜੁਲ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ਼ ਉੱਤਰੀ ਰਾਜਿਸਥਾਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ।
1947 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ[ਸੋਧੋ]
1947 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ਼ ਡਫ਼ਾਈਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ਼ ਤਕਸੀਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ, ਖੇਤਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬਾ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਕੈਪਟਲ ਟੇਰਾਟੋਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ । ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਹਰਿਆਣਾ,[10] ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼।
1947 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਵਰਤਦਿਆਂ, ਲਹਿੰਦੇ ਵੱਲ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਖ਼ੈਬਰ ਪਖ਼ਤੁਨਖ਼ਵਾ ਖਿੱਤੇ, ਉੱਤਰ ਨੂੰ ਕਸ਼ਮੀਰ, ਚੜ੍ਹਦੇ ਵੱਲ ਹਿੰਦੀ ਬੈਲਟ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਨੂੰ ਰਾਜਿਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਨਾਲ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹੱਦ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੁਤਾਬਕ, ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਕਿਸਮੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸਦੀ ਖਿੱਚ ਕਾਂਗੜਾ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਮੈਦਾਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਚੋਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਹੈ।
ਮੌਜੂਦਾ ਨਕਸ਼ੇ[ਸੋਧੋ]
ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ
ਪੰਜਾਬ, ਇੰਡੀਆ
ਹਰਿਆਣਾ, ਇੰਡੀਆ
ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਇੰਡੀਆ
ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ[ਸੋਧੋ]
ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਮਸੀਤ, ਲਹੌਰ
ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਘੈਂਟਾ ਘਰ, ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ
ਮੁਲਤਾਨ ਘੈਂਟਾ ਘਰ ਚੌਂਕ ਦੀ ਹਵਾਈ ਨਜ਼ਰ
ਓਪਨ ਹੈਂਡ ਮੁੱਜਸਮਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਫ਼ੈਸਲ ਮਸੀਤ
.jpg)
1846–1849 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ[ਸੋਧੋ]
1846–1849 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਦਾ ਫ਼ੋਕਸ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਹੈ। ਇਸ ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਮੁਤਾਬਕ, ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਹਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ, ਲਹਿੰਦਾ ਪੰਜਾਬ, ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਕੈਪਟਲ ਟੇਰਾਟੋਰੀ, ਅਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸ਼ਾਮਲ ਭਿਮਬਰ ਅਤੇ ਮੀਰਪੁਰ[11] ਅਤੇ ਖ਼ੈਬਰ ਪਖ਼ਤੁਨਖ਼ਵਾ ਦੇ ਕੁਜ ਹਿੱਸੇ (ਖ਼ਾਸਕਰ ਪੇਸ਼ਾਵਰ[12] ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਿਸ਼ੌਰ ਨਾਮ ਨਾਲ਼ ਮਲੂਕ)[13] ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦਵਿਜਨ।[14][15][16]
ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਵਰਤਦਿਆਂ, ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤਾ ਵੱਡਾ ਇਲਾਕਾ ਕੱਜਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜ ਕੁਦਰਤੀ ਰਕਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਕਸੀਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।[1]
- ਚੜ੍ਹਦਾ ਪਹਾੜ੍ਹੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਜੰਮੂ ਦਵਿਜਨ ਅਤੇ ਅਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ;
- ਵਿਚਕਾਰ ਇੰਡਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਪੇਸ਼ਾਵਰ;
- ਗਬਲਾ ਮਦਾਨ ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਪੰਜ ਦਰਿਆ;
- ਉੱਤਰ-ਲਹਿੰਦਾ ਖੇਤਰ, ਗਬਲੇ ਮਦਾਨ ਤੋਂ ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਇੰਡਸ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਲੂਣ ਕੋਹਸਤਾਨ ਕਰਕੇ ਵੱਖ;
- ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਦੇ ਦੱਖਣ ਨੂੰ ਸੈਮੀ-ਰੇਗਿਸਤਾਨ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਤੋਂ ਉੱਤਰ-ਚੜ੍ਹਦੇ ਵੱਲ ਹਿਮਾਲਿਆ ਕੋਹਸਤਾਨ ਪਹਾੜਾਂ ਦਾ ਅਕਾਰ ਉੱਤਰ-ਹਿੱਲ ਰਹੇ ਇੰਡੋ-ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਪਲੇਟ ਅਤੇ ਯੋਰੇਸ਼ੀਆ ਪਲੇਟ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਟੱਕਰ ਦਾ ਅੰਜਾਮ ਹੈ। ਪਲੇਟਾਂ ਹਜੇ ਵੀ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹਿੱਲ ਰਹੀਆਂ ਨੇ, ਅਤੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਹਰ ਸਾਲ ਫਰਮਾ:Convert ਤਾਹਾਂ ਜਾ ਰਿਹਾ।
ਉੱਪਰਲਾ ਖੇਤਰੀ ਹਿੱਸਾ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਬਰਫ਼-ਕੱਜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਟਿੱਲੇ ਹੇਠਲੇ ਕੋਹਸਤਾਨ ਪਹਾੜਾ ਨਾਲ਼ ਮੁਤਵਾਜ਼ੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੇਠਲਾ ਹਿਮਾਲਿਆ ਕੋਹਸਤਾਨ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦੇ ਉੱਤਰ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਅਗਾਹਾਂ ਦੱਖਣ ਵਿਚੋਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਾੜ ਕਾਫ਼ੀ ਨਿਆਣੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਰੁੜ੍ਹ ਰਹੇ ਨੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੰਡਸ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਪਹਾੜੀ ਕੋਹਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਢੋਇਆ ਲੋਮ, ਮਿਨਰਲ ਅਤੇ ਗਾਰਾ ਅਲੂਵੀਅਲ ਅਮੀਰ ਮਦਾਨੀ ਜ਼ਮੀਨ, ਜੋ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰਖੇਜ਼ ਹੈ ਤੱਕ ਆਹ ਜਾਂਦਾ।[17]
ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ[ਸੋਧੋ]
1846–1849 ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਮੁਤਾਬਕ, ਕੁਜ ਮੇਜਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਜੰਮੂ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੁਜ ਹਿੱਸੇ।
ਬਹੂ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਜੰਮੂ
ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਆਜਿਬ ਘਰ
ਜਾਮਾ ਮਸੀਤ, ਦਿੱਲੀ
ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ, ਮੀਰਪੁਰ
ਅਜ਼ੀਮ ਪੰਜਾਬ[ਸੋਧੋ]
ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਦੀ ਤੀਜੀ ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਤਾਹਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਏ ਡੈਫ਼ੀਨਿਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਜ ਹਿਸਿਆਂ ਨੂੰ[18][19][20][21] ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਕਦੀਮ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਖ਼ਾਸਕਰ, ਗੰਗਾਨਗਰ ਅਤੇ ਹਨੂੰਮਾਨਗੜ੍ਹ ਜਿੱਲ੍ਹੇ ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[22]
ਅਨੂਪਗੜ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਅਨੂਪਗੜ੍ਹ ਕਿੱਲਾ
ਹਨੂੰਮਾਨਗੜ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਭੱਟਨਰ ਕਿੱਲਾ
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਟਾਈਮਲਾਈਨ[ਸੋਧੋ]
- 3300–1500 BCE: ਸਿੰਧੂ ਵਾਦੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ
- 1500–1000 BCE: (ਰਿਗਵੇਦਕ) ਵੇਦਕ ਤਹਿਜ਼ੀਬ
- 1000–500 BCE: ਅੱਧ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵੇਦਕ ਜ਼ਮਾਨਾ
- 599 BCE: ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਜਨਮ
- 567–487 BCE: ਗੌਤਮ ਬੁੱਧ ਦਾ ਵਕ਼ਤ
- 550 BCE – 600 CE: ਬੁੱਧਮੱਤ ਰਿਹਾ ਜਾਰੀ
- 326 BCE: ਸਿਕੰਦਰ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਧਾਵਾ
- 322–298 BCE: ਚੰਦ੍ਰਾਗੁਪਤਾ 1, ਮੌਰੀਆ ਜ਼ਮਾਨਾ
- 273–232 BCE: ਅਸ਼ੋਕਾ ਦਾ ਅਹਿਦ
- 125–160 BCE: ਸਾਕਿਆਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ
- 2 BCE: ਸਾਕਿਆਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਅਗਾਜ਼
- 45–180: ਕੁਸ਼ਾਣਾਂ ਦਾ ਰਾਜ
- 320–550: ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ
- 500: ਹੰਨਕ ਧਾਵਾ
- 510–650: ਹਰਸ਼ਵਰਧਨ ਜ਼ਮਾਨਾ
- 711–713: ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਕਾਸਿਮ ਵਲੋਂ ਸਿੰਧ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਤਾ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ
- 713–1200: ਰਾਜਪੂਤ ਸੂਬਿਆਂ, [[ਕਾਬੁ'
- [[]]'ਲ ਸ਼ਾਹੀ]] ਅਤੇ ਨਿੱਕੀਆਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ
- 1206–1290: ਮੁਹੰਮਦ ਗ਼ੌਰੀ ਵਲੋਂ ਮਮਲੁਕ ਘਰਾਣਾਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ
- 1290–1320: ਜਲਾਲੁੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ ਵਲੋਂ ਖ਼ਿਲਜੀ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਕਾਇਮੀ
- 1320–1413: ਗ਼ਿਆਸੁੱਦੀਨ ਤੁਗ਼ਲਕ ਵਲੋਂ ਤੁਗ਼ਲਕ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਕਾਇਮੀ
- 1414–1451: ਖ਼ਿਜ਼ਰ ਖ਼ਾਨ ਵਲੋਂ ਸਇਦ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਕਾਇਮੀ
- 1451–1526: ਬਹਲੂਲ ਲੋਧੀ ਵਲੋਂ ਲੋਧੀ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਕਾਇਮੀ
- 1469–1539: ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ
- 1526–1707: ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ
- 1526–1530: ਜ਼ਹੀਰੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਬਾਬਰ
- 1530–1540: ਨਾਸਿਰੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਹੁਮਾਯੂੰ
- 1540–1545: ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ
- 1545–1554: ਇਸਲਾਮ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ
- 1555–1556: ਨਾਸਿਰੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਹੁਮਾਯੂੰ
- 1556–1556: ਹੇਮ ਚੰਦਰ ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤ
- 1556–1605: ਜਲਾਲੁਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਅਕਬਰ
- 1605–1627: ਨੂਰੁੱਦੀਨ ਸਲੀਮ ਜਹਾਂਗੀਰ
- 1627–1658: ਸ਼ਾਹਅੱਬੂਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ
- 1658–1707: ਮੁਹਿਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ
- 1539–1675: ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਤੱਕ 8 ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਦੌਰ
- 1675–1708: ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ (10ਵਾਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ)
- 1699: ਖ਼ਾਲਸਾ ਜ਼ਾਹਰ
- 1708–1713: ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਤਸਖ਼ੀਰ
- 1714–1759: ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਜੰਗ
- 1739: ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਵਲੋਂ ਧਾਵਾ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਏ ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ
- 1747–1772: ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਦੁਰਾਨੀ ਸਲਤਨਤ
- 1756–1759: ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤਾਲਮੇਲ
- 1761: ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ, ਦੁਰਾਨੀ ਸਲਤਨਤ ਅਤੇ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਚਕਾਰ
- 1762: ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਵਲੋਂ 2ਜੇ ਧਾਵੇ ਵਕ਼ਤ 2ਜਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ
- 1765–1801: ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਜਿਨ੍ਹਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖ਼ਾਸਾ ਹਿਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਖਤਿਆਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ
- 1801–1839: ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲੀਡਰੀ ਅਧੀਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਾਇਮ[23]
- 1845–1846: ਪਹਿਲੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ
- 1846: ਜੰਮੂ ਨਵੇਂ ਸੂਬੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਿਆ
- 1848–1849: ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ
- 1849: ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ ਮੁਕਮਲ ਕਬਜ਼ਾ
- 1849–1947: ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ
- 1901: ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅਤੇ ਨਾਲ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਗਏ
- 1911: ਦਿੱਲ੍ਹੀ ਦੇ ਕੁੱਜ ਹਿੱਸੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਗਏ
- 1947: ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਵੰਡ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਕਸੀਮ ਕੀਤਾ, ਚੜ੍ਹਦਾ ਹਿੱਸਾ (ਦੋ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ਼) ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਲਹਿੰਦਾ ਹਿੱਸਾ (ਤਿੰਨ ਦਰਿਆ) ਲਹਿੰਦਾ ਪੰਜਾਬ
- 1966: ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ ਤਿੰਨ ਹਿਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ: ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
- 1973–1995: ਪੰਜਾਬ ਬਗ਼ਾਵਤ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 ਫਰਮਾ:Cite web
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ Encyclopædia Britannica, 9th ed., vol. 20, Punjab, p.107
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite bookਫਰਮਾ:Whose translation
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite journal
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite web
- ↑ History of Panjab Hill States, Hutchison, Vogel 1933 Mirpur was made a part of Jammu and Kashmir in 1846
- ↑ Changes in the Socio-economic Structures in Rural North-West Pakistan By Mohammad Asif Khan [1] ਫਰਮਾ:Webarchive Peshawar was separated from Punjab Province in 1901.
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite web
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite web
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite web
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ see the Punjab Doabs
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite book
- ↑ ਫਰਮਾ:Cite web