ਪੂਰਨ ਚੰਦ ਜੋਸ਼ੀ
ਪੂਰਨ ਚੰਦ ਜੋਸ਼ੀ (ਹਿੰਦੀ: पूरन चन्द जोशी) (14 ਅਪ੍ਰੈਲ 1907, ਅਲਮੋੜਾ - 9 ਨਵੰਬਰ 1980, ਦਿੱਲੀ) ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਹ 1935 - 47 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਸਨ।
ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਜੋਸ਼ੀ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1907,[1] ਨੂੰ, ਉਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਅਲਮੋੜਾ ਦੇ ਇੱਕ ਕੁਮਾਊਂਨੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹਰੀਨੰਦਨ ਜੋਸ਼ੀ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਸਨ। ਸੰਨ 1928 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮ ਏ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ।[1] ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਹ ਅਕਤੂਬਰ 1928 ਵਿੱਚ ਮੇਰਠ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਬਣ ਗਏ। 1929 ਵਿੱਚ, 22 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਮੇਰਠ ਸ਼ਾਜਿਸ਼ ਕੇਸ ਦੇ ਸ਼ੱਕੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਹੋਰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨੇਤਾ ਜੋ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਿਆ ਸੀ ਉਹ ਹਨ: ਸ਼ੌਕਤ ਉਸਮਾਨੀ, ਮੁਜੱਫਰ ਅਹਿਮਦ, ਡਾਂਗੇ ਅਤੇ ਜੀ ਵੀ ਘਾਟੇ।
ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ
ਸੋਮਨਾਥ ਲਾਹਿੜੀ (ਉਦੋਂ ਭਾਕਪਾ ਦੇ ਸਕੱਤਰ) ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਗਿਰਫਤਾਰੀ ਦੇ ਬਾਦ ਦੇ ਅੰਤ 1935 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਨਵੇਂ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਬਣੇ। ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ 1935 ਵਲੋਂ 1947 ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਰਹੇ।[1] ਉਸ ਸਮੇਂ ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ ਅੰਦੋਲਨ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1934 ਤੋਂ 1938 ਤੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਉੱਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ 1938 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤਰਜਮਾਨ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋਸ਼ੀ ਇਸਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣਾਏ ਗਏ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਨੇ ਭਾਕਪਾ ਉੱਤੇ 1939 ਵਿੱਚ ਇਹਦੇ ਵਲੋਂ ਅਰੰਭ ਸਮੇਂ ਜੰਗ- ਵਿਰੋਧੀ ਰੁਖ਼ ਕਰਕੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਜਦੋਂ 1941 ਵਿੱਚ ਨਾਜੀ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤ, ਭਾਕਪਾ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਫਾਸੀਵਾਦ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ ਸੀ।