ਕਮਲਾ ਸਾਂਕ੍ਰਿਤਯਾਯਨ
ਕਮਲਾ ਸਾਂਕ੍ਰਿਤਯਾਯਨ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ, ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਰਾਹੁਲ ਸਾਂਕ੍ਰਿਤਯਾਯਨ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ।[1]
ਜੀਵਨੀ
ਕਮਲਾ ਸਾਂਕ੍ਰਿਤਯਾਯਨ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਗਸਤ 1920 ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਕਾਲੀਮਪੋਂਗ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਗਰਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰੇਟ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਰਾਹੁਲ ਸਾਂਕ੍ਰਿਤਯਾਯਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਬੇਟੇ ਜੈਅੰਤ, ਜੀਤਾ ਅਤੇ ਇਕ ਬੇਟੀ ਜਯਾ ਹੈ।
ਕਰੀਅਰ
ਕਮਲਾ ਸਾਂਕ੍ਰਿਤਯਾਯਨ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ, ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਵਾਲਮੀਕਿ ਦੀ ਰਮਾਇਣ ਦਾ ਨੇਪਾਲੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਉਹ ‘ ਦ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬਾਇਬਿਲੋਗ੍ਰਾਫੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਲਿਟਰੇਚਰ (1901–1953) ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਰਹੀ। ਉਸਨੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਦ ਰਮਾਇਣ ਟ੍ਰੇਡੀਸ਼ਨ, ਮਹਾਂਮਾਨਵ ਮਹਾਪੰਡਿਤ, ਪ੍ਰਭਾ, ਨੇਪਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਆਦਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1950 ਵਿਆਂ ਤੋਂ ਨੇਪਾਲੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਖੇਤਰੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ 1982 ਵਿਚ ਭਾਨੂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ 1993 ਵਿਚ ਮਹਾਂਪਾਂਦਿਤ ਰਾਹੁਲ ਸਾਂਕ੍ਰਿਤਯਾਯਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਲੇਖਾਂ ਦੇ ਸੰਕਲਨ 'ਬਿਚਾਰ ਤਥ ਬਿਵੇਚਣਾ' ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 13 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਬਰਾਬਰ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਵਿਭਾਗ, ਲੋਰੇਟੋ ਕਾਲਜ, ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਦੀ ਮੁਖੀ ਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਆਖਰੀ ਕਿਤਾਬ 'ਦਿਬਿਆ ਮਨੀ' ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਮੌਤ
25 ਅਕਤੂਬਰ 2009 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਰਾਹੁਲ ਨਿਵਾਸ, ਕਰਨਲ ਵਿਲਾ, ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਵਿਖੇ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕਾਂ ਅਤੇ ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਕਸਬੇ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 26 ਅਕਤੂਬਰ 2009 ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ।
ਕਿਤਾਬਾਂ
- ਦ ਰਾਮਾਇਣ ਟ੍ਰੇਡੀਸ਼ਨ ਇਨ ਏਸ਼ੀਆ
- ਮਹਾਮਾਨਵ ਮਹਾਪੰਡਿਤ - 1995
- ਪ੍ਰਭਾ - 1994
- ਨੇਪਾਲੀ ਸਾਹਿਤ - 1986
- ਅਸਾਮ ਕੀ ਲੋਕਥਾਯਣ - 1981–1993
- ਦਿਬਿਆ ਮਨੀ - 2008
- ਬਿਚਾਰ ਤਥਾ ਬਿਵੇਚਨਾ