ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਲਈ ਸਰੋਤ ਵੇਖੋ

{{Infobox World Heritage Site
| name = ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਮਕਬਰਾ
| image = Humayuns Tomb Delhi 31-05-2005 pic2.jpg
| image_size = 
| caption = 
| map_type = India New Delhi
| map_caption = Agra Delhi India
| building_type = ਮਕਬਰਾ
| architectural_style = [[Mughal architecture|Mughal]]
| location = [[Nizamuddin East]], [[Dehli]], [[India]]
| iso_region = IN-DL
| coordinates_display = title.inline
| latitude = 28.593264
| longitude = 77.250602
| latd = 
| latm = 
| lats = 
| latNS = 
| longd = 
| longm = 
| longs = 
| longEW = 
| coordinates = 
| groundbreaking_date = 
| start_date = 1565
| completion_date = 1572
| opened_date = 
| inauguration_date = 
| renovation_date = 
| demolition_date = 
| destruction_date = 
| height = 
| architectural = 
| architect = Mirak Mirza Ghiyath
| url  = 
| embedded = {{designation list | embed = yes
 | designation1 = WHS
 | designation1_offname = Humayun's Tomb, Delhi
 | designation1_date = [[List of World Heritage Sites by year of inscription#1993 (17th session)|1993]] <small>(17th [[World Heritage Committee|session]])</small>
 | designation1_type = ਸਭਿਆਚਾਰਕ
 | designation1_criteria = ii, iv
 | designation1_number = [http://whc.unesco.org/en/list/232 232]
 | Designation1_free1name = ਰਾਜ ਪਾਰਟੀ
| Designation1_free1value = [[ਭਾਰਤ]]
| Designation1_free2name = ਖੇਤਰ
| Designation1_free2value = [[ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਆਸਟਰਲੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਏਸ਼ੀਆ-ਪੈਸੀਫਿਕ]]
}}
| references = 
}}
[[ਤਸਵੀਰ:Humayun Delhi 1.jpg|thumb|200px|ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮਰੇ ਸਹਿਤ ਨੌਂ ਵਰਗਾਕਾਰ ਕਮਰੇ ਬਣੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਮੁੱਖ ਕਕਸ਼ ਨੂੰ ਘੇਰੇ ਹੋਏ ਬਾਕੀ ਅੱਠ ਦੁਮੰਜਿਲੇ ਕਕਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਖੁਲਦੇ ਹਨ।]]

<p style="text-align:justify">
'''ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਮਕਬਰਾ''' (<big><big>ہمایوں دا مقبرہ</big></big>) ਇਮਾਰਤ ਪਰਿਸਰ ਮੁਗਲ ਵਾਸਤੂਕਲਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਮਕਬਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦੀਨਾਪਨਾਹ ਅਰਥਾਤ ਪੁਰਾਣੇ ਕਿਲੇ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਨਿਜਾਮੁੱਦੀਨ ਪੂਰਵ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਥੁਰਾ ਰਸਤੇ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਗੁਲਾਮ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਭੂਮੀ ਕਿਲੋਕਰੀ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਸੀਰੁੱਦੀਨ (੧੨੬੮-੧੨੮੭) ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤਤਕਾਲੀਨ ਸੁਲਤਾਨ ਕੇਕੂਬਾਦ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਮੁੱਖ ਇਮਾਰਤ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੀ ਕਬਰ ਸਹਿਤ ਕਈ ਹੋਰ ਰਾਜਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਵੀ ਕਬਰਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਮੂਹ [[ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਟਿਕਾਣੇ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਵਾਸਤੁਕਲਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਇਸ ਮਕਬਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹੀ ਚਾਰਬਾਗ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਤਾਜਮਹਲ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਮਕਬਰਾ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਬੇਗਮ ਹਮੀਦਾ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ੧੫੬੨ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਭਵਨ ਦੇ ਵਾਸਤੂਕਾਰ ਸੈਯਦ ਮੁਬਾਰਕ ਇਬਨ ਮਿਰਾਕ ਘਿਆਥੁੱਦੀਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਮਿਰਾਕ ਘੁਇਯਾਥੁੱਦੀਨ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹੇਰਾਤ ਸ਼ਹਿਰ ਵਲੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਲੋਂ ਬੁਲਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੁੱਖ ਇਮਾਰਤ ਲਗਭਗ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋਈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਦੀਪ ਵਿੱਚ ਚਾਰਬਾਗ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਉਦਾਹਰਣ ਬਣੀ। ਇੱਥੇ ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਲਾਲ ਰੇਤਲਾ ਪੱਥਰ ਦਾ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਇਆ ਸੀ। ੧੯੯੩ ਵਿੱਚ ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਯੁਨੈਸਕੋ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਥਾਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਇਸ ਪਰਿਸਰ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਇਮਾਰਤ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਹੈ। ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੀ ਕਬਰ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਸਦੀ ਬੇਗਮ ਹਮੀਦਾ ਬਾਨੋ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮਰਾਟ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਜੇਠੇ ਪੁੱਤ ਦਾਰਾ ਸ਼ਿਕੋਹ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰਿਸ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਜਹਾਂਦਰ ਸ਼ਾਹ, ਫੱਰੁਖਸ਼ੀਆਰ, ਰਫੀ ਉਲ - ਦਰਜਤ, ਰਫੀ ਉਦ - ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਆਲਮਗੀਰ ਦੂਸਰਾ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਕਬਰਾਂ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਰਾਜਗੀਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਬਦਲਾਉ ਵਿਖਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅੰਗ ਚਾਰਬਾਗ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਫੁਲਵਾੜੀ ਸਨ। ਅਜਿਹੇ ਫੁਲਵਾੜੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤੋਂ ਪੂਰਵ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਵਿਖੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਅਨੇਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਬਣਦੇ ਗਏ। ਇਹ ਮਕਬਰਾ ਮੁਗਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣੇ ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਾਬਰ ਦੇ ਕਾਬਲ ਸਥਿਤ ਮਕਬਰੇ, ਬਾਗ ਏ ਬਾਬਰ ਤੋਂ ਇੱਕਦਮ ਭਿੰਨ ਸੀ। ਬਾਬਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਰਾਟਾਂ ਨੂੰ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਮਕਬਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਫਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜ ਤੈਮੂਰ ਲੰਗ ਦੇ ਸਮਰਕੰਦ (ਉਜਬੇਕਿਸਤਾਨ) ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਮਕਬਰੇ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਹ ਇਮਾਰਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਮੁਗਲ ਰਾਜਗੀਰੀ ਦੇ ਮਕਬਰਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬਣਿਆ। ਇਹ ਰਾਜਗੀਰੀ ਆਪਣੇ ਚਰਮ ਉੱਤੇ ਤਾਜਮਹਲ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਪੜਿਆ।

== ਤਸਵੀਰਾਂ ==
<div style="font-size:85%;border:none;margin: 0;padding:.01em;color:#000">
<gallery perrow=5>
File:Tomb of Humayun Delhi, India . 01.jpg|ਇੱਕ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਦਿਸਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ (7 ਮਾਰਚ 2017)
File:The white marble dome and chhatris on the roof of Humayun's tomb. Delhi, India . 07.jpg|ਗੁੰਬਦ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼
File:Tomb of Humayun Delhi, India . 10.jpg|ਕਬਰਾਂ ਸਮੇਤ ਮਕਬਰੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ 
Image:Humanyu.JPG|ਹੁਮਾਯੁੰ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਮੁਗਲ ਕਾਲੀਨ ਰਾਜਗੀਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਬੇਜੋੜ ਨਮੂਨਾ ਹੈ
Image:Isa Khan Niyazi's mausoleum, within Humayun's Tomb complex, Delhi.jpg|ਅਲੀ ਈਸਾ ਖਾਂ ਨਿਆਜੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ
File:Details of Entrance portal into Humayuns Tomb, Delhi.jpg|ਮਕਬਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ
File:Entrance Gateway, Humayun's Tomb, Delhi.jpg|ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ ਅੰਦਰ ਵਲੋਂ
File:Fountain at the centre of the Charbagh, surrounding Humayun's Tomb.jpg|ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਫੱਵਾਰੇ 
File:HTSign.jpg|ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਉੱਤੇ ਬੇਗਮ ਦਾ ਚਰਚਾ
File:Humayun Delhi 2.jpg|ਹਮੀਦਾ ਬਾਨਾਂ ਬੇਗਮ ਅਤੇ ਦਾਰਾ ਸ਼ਿਕੋਹ ਦੀਆਂ ਕਬਰਾਂ
File:Isa Khan's mosque, built ca 1547 AD, near Humayun's tomb.jpg|ਈਸਾ ਖਾਂ ਮਸਜਦ, ੧੫੪੭ ਨਿਰਮਿਤ
File:Gateway into Arab Sarai, near Humayun's tomb complex, Delhi.jpg|ਅਰਬ ਸਰਾਏ ਦਾ ਦਵਾਰ
File:Afsarwala tomb, adjoining the Afsarwala mosque, near the Humayun's tomb.jpg|ਅਫਸਰਵਾਲਾ ਮਕਬਰਾ, ੧੫੬੬ ਈ:
</gallery></div>
</center>

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਇਮਾਰਤਾਂ]]