ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਲਈ ਸਰੋਤ ਵੇਖੋ

{{Infobox settlement
| name                       = ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ
| other_name                 = ਵਾਈਜ਼ੈਗ, ਵਾਈਜ਼ੈਗਪਟਨਮ, ਵਲਟੇਇਰ
| settlement_type            = [[ਮਹਾਂਨਗਰ]]
| image_skyline              = Vizag Montage 2018.jpg
| imagesize                  = 320px
| image_alt                  =
| image_caption              = ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਦੇ ਕੁਝ ਸੈਲਾਨੀ ਸਥਾਨ
| etymology                  = <!-- There is dispute over the name of Visakhapatnam (Visakha/Ishaq) -->
| nickname                   = ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ, ਪੂਰਵੀ ਤੱਟ ਦਾ ਗਹਿਣਾ <!-- Financial Capital cannot be regarded as a nickname -->
| image_map                  =
| map_caption                =
| pushpin_map                = India Andhra Pradesh#India
| pushpin_label_position     = left
| pushpin_map_alt            =
| pushpin_map_caption        =
| coordinates                = {{coord|17|42|15|N|83|17|52|E|display=inline,title}}
| subdivision_type           = Country
| subdivision_name           = [[ਭਾਰਤ]]
| subdivision_type1          = [[States and union territories of India|State]]
| subdivision_name1          = [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]]
| subdivision_type2          = [[List of districts in Andhra Pradesh|District]]
| subdivision_name2          = [[ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਜ਼ਿਲਾ|ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ]]
| subdivision_type3          =
| subdivision_name3          =
| established_title          =
| established_date           =
| established_title1         = ਇਨਕਾਰਪੋਰੇਟਿਡ (ਕਸਬਾ)
| established_date1          = 1865
| established_title2         = ਇਨਕਾਰਪੋਰੇਟਿਡ (ਸ਼ਹਿਰ)
| established_date2          = 1979
| founder                    = 
| seat_type                  = 
| seat                       = 
| government_footnotes       = <!-- for references: use <ref>
tags -->
| government_type            = ਮੇਅਰ ਕੌਂਸਲ
| governing_body             = ਗ੍ਰੇਟਰ ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਮਿਉਂਸਪਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ, ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਮੈਟਰੋਪਾਲੀਟਨ ਰੀਜਨ ਵਿਕਾਸ ਅਥਾਰਟੀ
| leader_party               = ਵਾਈਐਸਆਰ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ
| leader_title               = [[ਭਾਰਤੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ|ਭਾਰਤੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ]]
| leader_name                = ਐੱਮ.ਵੀ.ਵੀ ਸਤਿਆਨਾਰਾਇਣ
| leader_title1              = [[ਮੇਅਰ]]
| leader_name1               = ਸ਼੍ਰੀ ਕਟਾਮਨੀਨੀ ਭਾਸਕਰ, ਸਪੈਸ਼ਲ ਅਫਸਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਗਈ
| leader_title2              = [[[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ (ਭਾਰਤ)|ਜੁਆਇੰਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ]]
| leader_name2               = ਕਟਾਮਨੀਨੀ ਭਾਸਕਰ, ਆਈਏਐਸ<ref>{{cite web|title=కలెక్టర్ బదిలీ|url=https://epaper.andhrajyothy.com/c/35875153|website=Andhrajyothi epaper|publisher=Andhrajyothi|accessdate=18 January 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190121010836/https://epaper.andhrajyothy.com/c/35875153|archive-date=21 January 2019|dead-url=no|df=dmy-all}}
</ref>
| leader_title3              = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ (ਭਾਰਤ)|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ]]
| leader_name3               = ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਜੀ. ਸ਼੍ਰੀਜੇਨਾ, ਆਈਏਐਸ
| leader_title4              = [[ਮਿਉਂਸਪਲ ਕਮਿਸ਼ਨਰ]]
| leader_name4               = ਐਮ. ਹਰੀ ਨਾਰਾਇਣਨ, ਆਈਏਐਸ
| unit_pref                  = Metric
<!-- ALL fields with measurements have automatic unit conversion -->
<!-- for references: use <ref>
tags -->
| area_footnotes             = 
| area_metro_footnotes       = 
| area_note                  =
| area_rank                  =
| area_blank1_title          = 
<!-- square kilometers -->
| area_total_km2             = 681.96
| area_metro_km2             = 4873
| area_urban_km2             =
| elevation_footnotes        = <ref name="geo">{{cite web|title=Maps, Weather, and Airports for Vishakhapatnam, India|url=http://www.fallingrain.com/world/IN/02/Vishakhapatnam.html|website=www.fallingrain.com|accessdate=11 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712082211/http://www.fallingrain.com/world/IN/02/Vishakhapatnam.html|archive-date=12 July 2017|dead-url=no|df=dmy-all}}
</ref><ref name="climate">{{cite book|last1=Seta|first1=Fumihiko|last2=Biswas|first2=Arindam|last3=Khare|first3=Ajay|last4=Sen|first4=Joy|title=Understanding Built Environment: Proceedings of the National Conference on Sustainable Built Environment 2015|date=2016|publisher=Springer|isbn=9789811021381|page=98|url=https://books.google.com/?id=VZbLDQAAQBAJ&pg=PA98&dq=visakhapatnam+tropical+climate#v=onepage&q=visakhapatnam%20tropical%20climate&f=false|accessdate=11 July 2017|language=en}}</ref>
| elevation_m                = 
| population_as_of           = 2011
| population_footnotes       = <ref name="civicbody">{{cite web|title=Municipalities, Municipal Corporations & UDAs|url=http://www.dtcp.ap.gov.in/webdtcp/pdf/List%20of%20ULBs.pdf|website=Directorate of Town and Country Planning|publisher=Government of Andhra Pradesh|accessdate=29 January 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160808132411/http://www.dtcp.ap.gov.in/webdtcp/pdf/List%20of%20ULBs.pdf|archive-date=8 August 2016|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>
| population_total           =  2,035,922
| pop_est_as_of              = 
| pop_est_footnotes          = 
| population_est             = 
| population_rank            = [[List of most populous cities in India|14th]]
| population_density_km2     = auto
| population_metro_footnotes = <ref name="metro">{{cite web|title=Key Facts on VMR|url=http://www.vuda.gov.in/pdf/rfp%20for%20area%20development%20plans%2017-9-2015%20FINAL.pdf|website=Visakhapatnam Urban Development Authority|accessdate=21 December 2015|pages=44–45|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305013742/http://www.vuda.gov.in/pdf/rfp%20for%20area%20development%20plans%2017-9-2015%20FINAL.pdf|archive-date=5 March 2016|dead-url=yes|df=dmy-all}}</ref>
| population_metro           = 5,018,000
| population_demonym         = ਵਾਈਜ਼ੈਗਾਈਟ
| population_note            = 
<!-- time zone(s) -->
| timezone1                  = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]]
| utc_offset1                = +5:30
<!-- postal codes, area code -->
| postal_code_type           = [[ਪਿੰਨ ਕੋਡ]]
| postal_code                = 530 0XX, 531 1XX
| area_code_type             = Telephone code
| area_code                  = +91-891
| registration_plate_type    = [[Vehicle registration plate|Vehicle registration]]
| registration_plate         = '''AP-31, AP-32, AP-33, AP-34'''
<!-- blank fields (section 1) -->
| blank_name_sec1            = {{nowrap|Official language}}
| blank_info_sec1            = [[ਤੇਲਗੂ ਭਾਸ਼ਾ|ਤੇਲਗੂ]]
| blank1_name_sec1           = 
| blank1_info_sec1           = 
<!-- website, footnotes -->
| website                    = {{URL|https://www.gvmc.gov.in}}
| footnotes                  =
}}

'''ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ''' (ਇਸ ਨੂੰ '''ਵਾਈਜ਼ੈਗ'''  ਅਤੇ '''ਵਲਟੇਇਰ''' ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [[ਭਾਰਤੀ ਸੂਬੇ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ]] [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਦਾ<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/Vizag-to-be-made-a-FinTech-Valley/article16763151.ece|title=Vizag to be made a FinTech Valley|last=Patnaik|first=Santosh|date=5 December 2016|work=The Hindu|access-date=16 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20161207234455/http://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/Vizag-to-be-made-a-FinTech-Valley/article16763151.ece|archive-date=7 December 2016|dead-url=no|language=en}}</ref> ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਰਾਜਧਾਨੀ <ref>{{Cite news|url=http://www.uniindia.com/news/other/administration-ap-financial-capital/45016.html|title=Administration-AP-Financial Capital|date=29 April 2015|access-date=13 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151222111422/http://www.uniindia.com/news/other/administration-ap-financial-capital/45016.html|archive-date=22 December 2015|dead-url=no|location=Visakhapatnam}}</ref> ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ [[ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਜ਼ਿਲਾ|ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਭਾਰਤੀ ਤੱਟ ਰੱਖਿਅਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਹੈ।<ref name="city of destiny">{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=WfQGAgAAQBAJ&pg=PA4&dq=vizag+bay+of+bengal+visakhapatnam+district+headquarters#v=onepage&q=vizag%20bay%20of%20bengal%20visakhapatnam%20district%20headquarters&f=false|title=Visakhapatnam-The City of Destiny-India|last=Academy|first=Students'|publisher=Lulu.com|isbn=978-1-257-06510-3|page=4|language=en|access-date=16 May 2017}}</ref> ਇਸਦਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਾਨ [[ਪੂਰਬੀ ਘਾਟ]] ਅਤੇ [[ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ]] ਦੇ ਤਟ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ। <ref name="location">{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/india/in-pics-hudhud-takes-the-green-sheen-off-vizag/story-EVRN3Ti9RvewyzJl1P6jjI.html|title=In pics: Hudhud takes the green sheen off Vizag|date=21 October 2014|work=Hindustan Times|access-date=11 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817080057/http://www.hindustantimes.com/india/in-pics-hudhud-takes-the-green-sheen-off-vizag/story-EVRN3Ti9RvewyzJl1P6jjI.html|archive-date=17 August 2017|dead-url=no|language=en}}</ref> ਇਹ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ <ref>{{Cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/wealth/real-estate/real-estate-here-are-9-smart-indian-cities-to-invest-in/articleshow/51467656.cms|title=Real estate: Here are 9 smart Indian cities to invest in – The Economic Times|last=Mukerji|first=Chandralekha|date=21 March 2016|work=The Economic Times|access-date=16 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170523004351/http://economictimes.indiatimes.com/wealth/real-estate/real-estate-here-are-9-smart-indian-cities-to-invest-in/articleshow/51467656.cms|archive-date=23 May 2017|dead-url=no}}</ref> <ref name="city of destiny" /> <ref>{{Cite web|url=http://cpcb.nic.in/EnvironmetalPlanning/ground/Chapter3.pdf|title=Metropolitan cities of India|website=Central Pollution Control Board, Government of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20170517022450/http://cpcb.nic.in/EnvironmetalPlanning/ground/Chapter3.pdf|archive-date=17 May 2017|dead-url=yes|access-date=16 May 2017}}</ref> 2011 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 2,035,922 ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 14 ਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ। ਇਹ 5,018,000 ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਨੌਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। <ref name="vmr">{{Cite web|url=http://www.vuda.gov.in/pdf/rfp%20for%20area%20development%20plans%2017-9-2015%20FINAL.pdf|title=Key Facts on VMR|website=Viakhapatnam Urban Development Authority|page=45|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305013742/http://www.vuda.gov.in/pdf/rfp%20for%20area%20development%20plans%2017-9-2015%20FINAL.pdf|archive-date=5 March 2016|dead-url=yes|access-date=16 May 2017}}</ref> $ 43.5 ਬਿਲੀਅਨ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਨੌਵੇਂ ਸਥਾਨ ਤੇ ਰਿਹਾ। <ref>{{Cite news|url=https://www.yovizag.com/visakhapatnam-9th-richest-city-in-india/|title=Visakhapatnam is among India's top 10 richest cities!!|date=2017-11-14|work=Visakhapatnam News, Vizag Breaking News, Andhra Pradesh, India News, Entertainment, Movies, Magazine & More...|access-date=2017-11-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20171115021932/https://www.yovizag.com/visakhapatnam-9th-richest-city-in-india/|archive-date=15 November 2017|dead-url=no|language=en-US}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://businessworld.in/article/Richest-Cities-Of-India/28-06-2017-121011/|title=Richest Cities Of India|last=Haritas|first=Bhragu|publisher=|archive-url=https://web.archive.org/web/20180629023248/http://businessworld.in/article/Richest-Cities-Of-India/28-06-2017-121011/|archive-date=29 June 2018|dead-url=no|access-date=17 August 2017}}</ref> 

ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ 6 ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਇਸ ਨੂੰ ਕਲਿੰਗਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ Vengi, [[ਪੱਲਵ ਰਾਜਵੰਸ਼|ਪੱਲਵ]] ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਗੰਗਾ ਘਰਾਣਿਆ ਨੇ ਇਸ ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। <ref name="history3">{{Cite web|url=http://visakhapatnam.nic.in/|title=Visakhapatnam District|publisher=Visakhapatnam District|archive-url=https://web.archive.org/web/20150507060423/http://visakhapatnam.nic.in/|archive-date=7 May 2015|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਹਿਰ 11 ਵੀਂ ਅਤੇ 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ  [[ਚੋਲ ਰਾਜਵੰਸ਼|ਚੌਲਾ ਰਾਜਵੰਸ਼]] ਅਤੇ ਗਜਪਤੀ ਰਾਜ, <ref name="history1">{{Cite web|url=http://www.mapsofindia.com/visakhapatnam/history.html|title=Maps of India – Visakhapatnam History|publisher=Maps of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226134337/http://www.mapsofindia.com/visakhapatnam/history.html|archive-date=26 February 2010|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> <ref name="history2">{{Cite web|url=http://www.iloveindia.com/travel/visakhapatnam/history-of-visakhapatnam.html|title=History Of Visakhapatnam|publisher=I Love India|archive-url=https://web.archive.org/web/20150518071957/http://www.iloveindia.com/travel/visakhapatnam/history-of-visakhapatnam.html|archive-date=18 May 2015|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਬਦਲਦੇ ਕਬਜੇ ਦੌਰਾਨ ਬਣਿਆ, <ref name="history1">{{Cite web|url=http://www.mapsofindia.com/visakhapatnam/history.html|title=Maps of India – Visakhapatnam History|publisher=Maps of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226134337/http://www.mapsofindia.com/visakhapatnam/history.html|archive-date=26 February 2010|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> <ref name="history2">{{Cite web|url=http://www.iloveindia.com/travel/visakhapatnam/history-of-visakhapatnam.html|title=History Of Visakhapatnam|publisher=I Love India|archive-url=https://web.archive.org/web/20150518071957/http://www.iloveindia.com/travel/visakhapatnam/history-of-visakhapatnam.html|archive-date=18 May 2015|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> ਜਦੋਂ ਤੱਕ 15 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ [[ਵਿਜੈਨਗਰ ਸਾਮਰਾਜ]] ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਕਬਜੇ ਵਿੱਚ ਨਾ ਲਿਆ। <ref name="history3" /> 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ [[ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲਾਂ]] ਦੁਆਰਾ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂਰਪੀਨ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਵਪਾਰਿਕ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤਕ ਇਹ ਫ੍ਰੈਂਚ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆ ਗਿਆ. <ref name="history1" /> <ref name="history2" /> ਸੰਨ 1804 ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ]] ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹਕੂਮਤ ਅਧੀਨ ਲਿਆਂਦਾ ਅਤੇ ਇਹ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ|1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜਾਦੀ]] ਤਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 

ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ 'ਤੇ ਇੱਕਮਾਤਰ ਕੁਦਰਤੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹੈ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-opportunities/a-career-in-vizag/article4072707.ece|title=A career in Vizag|last=Gopalakrishnan|first=Hema|date=7 November 2012|work=The Hindu|access-date=18 May 2015}}</ref> ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਪੋਰਟ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪੰਜਵੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਾਰਗੋ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਫ਼ੌਜ|ਭਾਰਤੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਫ਼ੌਜ]] ਪੂਰਬੀ ਕਮਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਸਟ ਰੇਲਵੇ ਜ਼ੋਨ ਦੇ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਹੈ । ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੈਰ ਸਪਾਟੇ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬੀਚਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=FH4Bb7dD4qYC&pg=PA300&lpg=PA300&dq=Visakhapatnam+is+a+major+tourist+destination,+and+is+particularly+known+for+its+beaches.#v=onepage&q=Visakhapatnam%20is%20a%20major%20tourist%20destination%2C%20and%20is%20particularly%20known%20for%20its%20beaches.&f=false|title=Bamboo: The Wonderful Grass|last=Ghosh|first=G. K.|date=2008|publisher=APH Publishing|isbn=9788131303696|page=300|language=en|access-date=21 July 2017}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪਨਾਂਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਦਰਭਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ''ਦ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਡਿਸਟਿਨੀ ( ਨਸੀਬਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ)''  ਅਤੇ ''ਦ ਜੌਹਲ ਆਫ ਈਸਟ ਕੋਸਟ'' ( ਪੂਰਵੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਟ ਦਾ ਮੋਤੀ)।<ref name="city of destiny">{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=WfQGAgAAQBAJ&pg=PA4&dq=vizag+bay+of+bengal+visakhapatnam+district+headquarters#v=onepage&q=vizag%20bay%20of%20bengal%20visakhapatnam%20district%20headquarters&f=false|title=Visakhapatnam-The City of Destiny-India|last=Academy|first=Students'|publisher=Lulu.com|isbn=978-1-257-06510-3|page=4|language=en|access-date=16 May 2017}}</ref> ਇਹ ਸਮਾਰਟ ਸਿਟੀਜ਼ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਮਾਰਟ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 2017 ਦੀ ''ਸਵੱਛ  ਸਰਵੇਖਣ''  ਰੈਂਕਿੰਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ 2017 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸਾਫ ਸੁਥਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=http://pib.nic.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=161527|title=Swachh Survekshan – 2017: Sanitation Rankings of Cities/Towns State/UT-wise|website=pib.nic.in|archive-url=https://web.archive.org/web/20170511032648/http://pib.nic.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=161527|archive-date=11 May 2017|dead-url=no|access-date=2017-05-04}}</ref> 2018 <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/visakhapatnam/vizag-falls-four-places-in-swachh-rankings-gvmc-vows-to-do-better/articleshow/64715012.cms|title=Vizag falls four places in Swachh rankings, GVMC vows to do better - Times of India|website=The Times of India}}</ref> ਵਿਚ ਇਹ 7 ਵੇਂ ਅਤੇ 2019 ਵਿਚ 23 ਵੇਂ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Visakhapatnam/vizag-slips-to-23rd-position-in-swachh-survekshan-survey/article26450970.ece|title=Vizag slips to 23rd position in Swachh Survekshan Survey|last=Reporter|first=Staff|date=7 March 2019|publisher=}}</ref> 

== (ਭਾਸ਼ਾ) ਨਿਰੁਕਤੀ ==
ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਥਾਨਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਲੌਸਨ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੇ ਰੁਕਿਆ ਅਤੇ ਵਿਸਾਖਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਇਕ ਮੰਦਰ ਬਣਾਇਆ, ਜੋ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਹੇਠ ਡੁੱਬ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਾਂ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ । ਹੋਰ ਅਜਿਹੇ ਨਾਂ ਹਨ, ''ਕੁਲੋਟੁੰਗਾਪਟਨਮ'', ਇਕ ਚੋਲ ਰਾਜੇ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਂ ਹੈ, ਕੁਲੋਟੁਨਾ-ਆਈ; ''ਇਸ਼ਕਾਪਟਨਮ'', ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਸੰਤ, ਸਯਦ ਅਲੀ ਮਦਨੀ (ਇਸ਼ਾਂਤ ਮਦਨੀ) ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੈ। <ref name="etymology">{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/visakhapatnam/Vizags-hidden-history/articleshow/51075554.cms|title=Vizag's hidden history – Times of India|last=Hatangadi|first=Hatangadi|date=21 February 2016|work=The Times of India|access-date=16 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170812220832/http://timesofindia.indiatimes.com/city/visakhapatnam/Vizags-hidden-history/articleshow/51075554.cms|archive-date=12 August 2017|dead-url=no}}</ref> <ref name="etymology2">{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=K7fDs9fV3TsC&pg=PA69&dq=visakhapatnam+shortened+vizag#v=onepage&q=visakhapatnam%20shortened%20vizag&f=false|title=Urban Unorganised Sector in India|last=Raju|first=Rapaka Satya|publisher=Mittal Publications|year=1989|page=69|language=en|access-date=16 May 2017}}</ref> ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ,ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ''ਵਿਜਾਗਾਪਾਟਮ''  ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। <ref name="sepoymutiny">{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/cities/Visakhapatnam/%E2%80%98First-Sepoy-Mutiny-took-place-in-Vizag%E2%80%99/article15425171.ece|title=‘First Sepoy Mutiny took place in Vizag’|date=4 October 2016|work=The Hindu|access-date=16 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220143449/http://www.thehindu.com/news/cities/Visakhapatnam/%E2%80%98First-Sepoy-Mutiny-took-place-in-Vizag%E2%80%99/article15425171.ece|archive-date=20 December 2016|dead-url=no}}</ref> ''ਵਾਲਟਅਰ''  ਇਕ ਹੋਰ ਅਜਿਹਾ ਨਾਮ ਹੈ ਜੋ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਨਾਮ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name="city of destiny">{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=WfQGAgAAQBAJ&pg=PA4&dq=vizag+bay+of+bengal+visakhapatnam+district+headquarters#v=onepage&q=vizag%20bay%20of%20bengal%20visakhapatnam%20district%20headquarters&f=false|title=Visakhapatnam-The City of Destiny-India|last=Academy|first=Students'|publisher=Lulu.com|isbn=978-1-257-06510-3|page=4|language=en|access-date=16 May 2017}}</ref> "Vizagapatam" ਵੀ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਵਿਚ ''ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ''  ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਛੋਟਾ ਰੂਪ, ''ਵਿਜ਼ੈਗ''  ਨੂੰ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਇਸ ਦੇ ਲੰਮੇ ਨਾਮ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸਨ। <ref name="Fathima">{{Cite book|title=District Administration and Social Change in India: A Study of Vizagapatnam District, 1794-1898|last=Kapil|first=Fathima Kutty|date=2 October 1989|publisher=Stosius Inc - Advent Books Division|isbn=978-8170271444|edition=2nd}}</ref> ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀਜ਼ਾਗ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ|ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ|ਬਾਅਦ]], ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਮ ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਣ ਲਈ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਏ ਹਨ। <ref name="etymology" /> 

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ 6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਈ.ਪੂ. [[ਪਾਣਿਨੀ]] ਅਤੇ [[ਕਾਤਿਆਇਨ]] ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਲਿੰਗਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, <ref name="history1">{{Cite web|url=http://www.mapsofindia.com/visakhapatnam/history.html|title=Maps of India – Visakhapatnam History|publisher=Maps of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226134337/http://www.mapsofindia.com/visakhapatnam/history.html|archive-date=26 February 2010|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> <ref name="history2">{{Cite web|url=http://www.iloveindia.com/travel/visakhapatnam/history-of-visakhapatnam.html|title=History Of Visakhapatnam|publisher=I Love India|archive-url=https://web.archive.org/web/20150518071957/http://www.iloveindia.com/travel/visakhapatnam/history-of-visakhapatnam.html|archive-date=18 May 2015|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> ਮੱਧਯੁਗੀ ਸਮੇਂ ਇਸ ਤੇ  ਵੈਂਗੀ ਰਾਜ ਘਰਾਣੇ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ ਅਤੇ [[ਪੱਲਵ ਰਾਜਵੰਸ਼|ਪੱਲਵ]] ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਗੰਗਾ ਰਾਜਕੁਲਾਂ ਨੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="history3">{{Cite web|url=http://visakhapatnam.nic.in/|title=Visakhapatnam District|publisher=Visakhapatnam District|archive-url=https://web.archive.org/web/20150507060423/http://visakhapatnam.nic.in/|archive-date=7 May 2015|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਹਿਰ 11 ਵੀਂ ਅਤੇ 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ [[ਚੋਲ ਰਾਜਵੰਸ਼|ਚੌਲ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ]] [[ਕੁਲੋਤੁੰਗ ਚੋਲ ਪਹਿਲਾ|ਕੁਲੋਤੁੰਗ ਚੋਲ ਪਹਿਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="history1" /> <ref name="history2" /> 15 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ [[ਵਿਜੈਨਗਰ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੁਆਰਾ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤਕ ਇਹ ਤਮਿਲ਼ਨਾਡੂ ਦੇ ਚੋਲ ਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਉਡੀਸਾ ਦੇ ਗਜਪਤੀ ਰਾਜਘਰਾਣੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਟਕਦਾ ਰਿਹਾ ।<ref name="history3" /> 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ [[ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲਾਂ]] ਨੇ ਜਿੱਤ ਲਿਆ । ਯੂਰਪੀਨ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੇ ਆਖਿਰਕਾਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਫਰੈਂਚ ਸ਼ਾਸਨ ਹੇਠ ਆਇਆ। <ref name="history1" /> <ref name="history2" /> 

ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਆਂਧਰਾ ਦੇ ਵੈਂਗੀ ਅਤੇ ਪੱਲਵਸ ਰਾਜਘਰਾਣਿਆਂ  ਨੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਾਕਾ ਵਰਮਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਪਿਆ ਹੈ। ਦੰਦਕਥਾ ਹੈ ਕਿ [[ਰਾਧਾ]] ਅਤੇ ਵਿਸਾਖਾ ਇੱਕੇ ਦਿਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹਿਆਂ ਸੁੰਦਰ ਸਨ। ਅੱਠ ਮੁੱਖ ਗੋਪੀਆ ਵਿੱਚੋਂ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੋਪੀ ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਾਕਾ ਸਖੀ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਧਾ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਹਰ ਗੋਪੀ ਸੰਦੇਸ਼ਵਾਹਕ ਹੈ। ਸਥਾਨਕ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਆਂਧਰਾ ਰਾਜੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੇਵਤਾ ਵਿਸ਼ਾਖਾ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਹੁਣ ਆਰ ਕੇ ਬੀਚ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਹੇਠ ਡੁੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਥਿਊਰੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਦੀ ਚੇਲੀ ਵਿਸ਼ਾਖਾ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ । ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਉੱਤੇ 1765 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਤੁਬ ਸ਼ਾਹਿਸ, [[ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ]] (1689 ਅਤੇ 1724 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ), [[ਨਿਜ਼ਾਮ ਹੈਦਰਾਬਾਦ|ਨਿਜ਼ਾਮ]] (1724-1757) ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ (1757-1765) ਨੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਯੂਰਪੀਨ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੇ ਆਖਿਰਕਾਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਫਰੈਂਚ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। <ref name="history1">{{Cite web|url=http://www.mapsofindia.com/visakhapatnam/history.html|title=Maps of India – Visakhapatnam History|publisher=Maps of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226134337/http://www.mapsofindia.com/visakhapatnam/history.html|archive-date=26 February 2010|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> <ref name="history2">{{Cite web|url=http://www.iloveindia.com/travel/visakhapatnam/history-of-visakhapatnam.html|title=History Of Visakhapatnam|publisher=I Love India|archive-url=https://web.archive.org/web/20150518071957/http://www.iloveindia.com/travel/visakhapatnam/history-of-visakhapatnam.html|archive-date=18 May 2015|dead-url=no|access-date=9 May 2015}}</ref> 

ਅੰਗ਼ਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਵਿਜ਼ਾਗਾਪਟਮ 1804 ਈ. ਦੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਹ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ|1947 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਤਕ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਾਜ]] ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ । 

=== ਬੋਧੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ===
ਹਿੰਦੂ ਪਾਠ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਖੇਤਰ ਕਲਿੰਗਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਜੋ [[ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ|ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ]] ਤੱਕ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਖੇਤਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੱਭੇ ਹੋਏ ਸਮਾਰਕ ਵੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੋਧੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸਾਬਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਲਿੰਗ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ [[ਅਸ਼ੋਕ|ਰਾਜਾ ਅਸ਼ੋਕ]] ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ੂਨ-ਖ਼ਰਾਬੇ ਵਾਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਅਸ਼ੋਕ ਨੇ [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ। ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਪੁਰਾਣੇ ਬੌਧ ਥਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੀ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ  ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ. {{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=January 2016}}   
<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="This claim needs references to reliable sources. (January 2016)">ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਲੋੜ</span></nowiki>'' &#x5D;</sup>

==== ਪਾਵਰੱਲਾਕੋਂਡਾ ====
[[ਤਸਵੀਰ:Yaksha_Sculpture_Relief_at_Pavurallakonda_Buddhist_Remnant_Site_near_Bheemunipatnam.jpg|alt=eramic sculptures of guardian Yakshas|thumb| ਭੀਮਨੀਪੱਟਨਮ ਨੇੜੇ ਪਾਵਰੱਲਾਕੋਂਡਾ ਵਿਖੇ ਯਾਕਸ਼ਾ ਰਾਹਤ  ]]

== ਆਰਥਿਕਤਾ ==
[[ਤਸਵੀ|thumb| ਐਚਪੀਸੀਐਲ ਰਿਫਾਈਨਰੀ  ]]
[[ਤਸਵੀਰ:Hindustan_shipyard.jpg|left|thumb| ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਥਾਂ ]]
[[ਤਸਵੀਰ:Vizag_Steel.jpg|thumb| ਵਿਜ਼ਾਗ ਸਟੀਲ ਪਲਾਂਟ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ]]

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:All articles containing potentially dated statements]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਲੇ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages with unreviewed translations]]