ਦੁਆਬੀ ਲਈ ਸਰੋਤ ਵੇਖੋ

{{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਬੋਲੀ|name=ਦੁਆਬੀ ਪੰਜਾਬੀ|states=[[ਦੁਆਬਾ]], [[ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ]] and [[ਲਹਿੰਦਾ ਪੰਜਾਬ]]|region=[[ਪੰਜਾਬ]]|familycolor=ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ|fam2=[[Indo-Iranian languages|ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ]]|fam3=[[Indo-Aryan languages|ਹਿੰਦ-ਆਰਿਆਈ]]|fam4=ਉੱਤਰੀ-ਲਹਿੰਦਾ|fam5=[[Punjabi language|ਪੰਜਾਬੀ]]|map=ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਲਹਿਜੇ.jpg|mapcaption=[[dialect|ਲਹਿਜੇ]] [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ। ਦੁਆਬੀ, ਮਾਝੀ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਾਵੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਹੈ।}}ਦੁਆਬੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਲਹਿਜਾ ਹੈ। ਇਹਦਾ ਨਾਂ ਇਹਦੇ ਬੋਲੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਢਲੇ ਇਲਾਕੇ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਪਿਆ ਹੈ। 'ਦੁਆਬਾ' ਲਫ਼ਜ਼ ਦਾ ਮਤਲਬ 'ਦੋ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚਲੇ ਧਰਤ' ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਲਹਿਜਾ [[ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ|ਸਤਲੁਜ]] ਅਤੇ [[ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ|ਬਿਆਸ]] ਦੇ ਵਿੱਚਲੇ ਦੁਆਬ ਵਿੱਚ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਦਾ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੋਲਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਸੰਨ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ]] ਨੂੰ ਪੈਰੋਲ ਹੈ। ਇਹ ਲਹਿਜਾ ਹੁਣ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ [[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]], [[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜਲੰਧਰ]], [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ]] ਅਤੇ ਦੋਨਾ, ਮੰਜਕੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਹਿਜਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ [[ਟੋਭਾ ਟੇਕ ਸਿੰਘ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਟੋਬਾ ਟੇਕ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ ਜਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ]] ਵਿੱਚ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== ਸਮੀਖਿਆ ==
ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਮਲਵਈ ਦਾ ਅਸਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਥੋੜ੍ਹਾਂ-ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਹਾੜੀ ਨਾਲ਼ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਦੁਆਬੀ ਲਹਿਜੇ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਇਹਨੂੰ ਬਾਕੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲਹਿਜਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹ ਇਹ ਹਨ:

=== ਵਿਅੰਜਣ ===
{| class="wikitable"
!ਵਿਅੰਜਨ
! ਦੁਆਬੀ ਸ਼ਬਦ
! ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ
|-
| {{IPA|p}} {{angbr|ਪ}}
| / {{IPA|pəl}} / {{IPA|pəl}} /
| 'ਪਲ' (पल)
|-
| {{IPA|pʰ}} {{angbr|ਫ}}
| / {{IPA|pʰəl}} / {{IPA|pʰəl}} /
| 'ਫਲ' (ਫਲ)
|-
| {{IPA|b}} {{angbr|ਬ}}
| / {{IPA|baːlɳ}} /
| 'ਲੱਕੜ'
|-
| {{IPA|t̪}} {{angbr|ਤ}}
| / {{IPA|taːɾ}} /
| 'ਤਾਰ' (ਤਾਰ)
|-
| {{IPA|t̪ʰ}} {{angbr|ਥ}}
| / {{IPA|tʰaːl}} /
| 'ਗੋਲ ਟਰੇ' (ਥਾਲ)
|-
| {{IPA|d̪}} {{angbr|ਦ}}
| / {{IPA|daːl}} /
| 'ਨਬਜ਼'
|-
| {{IPA|ʈ}}
| / / {{IPA|ʈaːl}} /
| 'ileੇਰ'
|-
| {{IPA|ʈʰ}}
| / {{IPA|ʈʰiːk}} /
| 'ਸਹੀ' (ਠੀਕ ਹੈ)
|-
| {{IPA|ɖ}}
| / {{IPA|ɖaːk}} /
| 'ਮੇਲ' (ਡਾਕ)
|-
| {{IPA|t͡ʃʰ}} {{angbr|ਛ}}
| / {{IPA|t͡ʃʰəp}} /
| 'ਛਾਪ' (ਛਾਪ)
|-
| {{IPA|d͡ʒ}} {{angbr|ਜ}}
| / {{IPA|dʒoːk}} /
| ਜੈਕ (ਜੋਕ)
|-
| {{IPA|k}} {{angbr|ਕ}}
| / {{IPA|kaːɡ}} /
| 'ਕਾਂ' (ਕਾਂ)
|-
| {{IPA|kʰ}} {{angbr|ਖ}}
| / {{IPA|kʰoːl}} /
| 'ਖੁੱਲਾ'
|-
| {{IPA|ɡ}}
| / {{IPA|ɡaːɭ}} /
| 'ਬਦਸਲੂਕੀ' (ਗਾਲ)
|-
| {{IPA|m}} {{angbr|ਮ}}
| / {{IPA|moːɾ}} /
| 'ਮੋਰ'
|-
| {{IPA|n}} {{angbr|ਨ}}
| / {{IPA|nəɾ}} /
| 'ਮਰਦ'
|-
| {{IPA|ɳ}} * {{angbr|ਣ}}
| / {{IPA|ɦoɳ}} /
| 'ਹੁਣ' (ਹੁਣ)
|-
| {{IPA|l}} {{angbr|ਲ}}
| / {{IPA|laːl}} /
| 'ਲਾਲ' (ਲਾਲ)
|-
| {{IPA|{{PUA|ɭ}}}} * {{angbr|ਲ਼}}
| / {{IPA|koː{{PUA|ɭ}}}} /
| 'ਨੇੜੇ' (ਕੋਲ਼ੇ)
|-
| {{IPA|s}} {{angbr|ਸ}}
| / {{IPA|soɳ}} /
| 'ਸੁਣੋ' ()
|-
| {{IPA|ʃ}}
| / {{IPA|ʃeːɾ}} /
| 'ਸ਼ੇਰ' (ਸ਼ੇਰ)
|-
| {{IPA|z}} {{angbr|ਜ਼}}
| / {{IPA|zoːɾ}} /
| 'ਤਾਕਤ' (ਜ਼ੋਰ)
|-
| {{IPA|f}} {{angbr|ਫ਼}}
| / {{IPA|fəslə}} /
| 'ਦੂਰੀ'
|-
| {{IPA|ɦ}}
| / {{IPA|ɦoːɾ}} /
| 'ਹੋਰ' (ਹੋਰ)
|-
| {{IPA|ɾ}}
| / {{IPA|ɾoːɡ}} /
| 'ਬਿਮਾਰੀ'
|-
| {{IPA|ɽ}} * {{angbr|ੜ}}
| / {{IPA|pɪɽ}} /
| 'ਦਰਦ' (ਪੀੜ)
|}

=== ਸਵਰ ===
ਦੁਆਬੀ ਦੇ ਵਿੱਚ 10 ਸਵਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ {{IPA|/ə, ɪ, ʊ, aː, ɛː, eː, iː, ɔː, oː, uː/}} ਹਨ।

ਦੋਆਬੀ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਦੱਬੀਓ ਹੋਈ, ਵਿੱਚਲੀ ਅਤੇ ਉੱਚੀ।

=== ਹੋਰ ਸੁਪਰੇਸੇਗਮੈਂਟਲ ਫੋਨਮੇਸ ===
ਦੁਆਬੀ ਵਿਚ ਧੁਨ, ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਨੱਕ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਫੋਨਮਿਕ ਹਨ.

=== ਸੁਰ ===
ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨੇ ਸੁਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

{| class="wikitable"
|-
! ਸੁਰ
! ਸ਼ਬਦ
|-
| ਲਹਿੰਦੀ
| ਭਾ
|-
| ਪੱਧਰੀ
| ਪਾ
|-
| ਚੜ੍ਹਦੀ
| ਪਾਹ
|}

=== ਦਬਾਅ ===
ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਦੋ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਿੰਗੈਟਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਅਤੇ ਪੈਰਾਡੈਗਟਿਕਲੀ ਤੌਰ ਤੇ.

ਸਿੰਟੈਗਟੋਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਤਣਾਅ-ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਾਲ ਲਫ਼ਜ਼ ਦਾ ਮਤਲਬ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਤਣਾਅ ਅਕਸਰ ਆਥੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਬੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧੁਨ ਨੂੰ ਦਬਾਅ ਵਾਲੇ ਸਿਲੇਬਲ ਵਿਚ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਦੁਆਬੀਏ 'ਵ' ਅੱਖਰ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦੇ ਅਤੇ ਇਹਨੂੰ 'ਬ' ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਵੱਡਾ' ਨੂੰ 'ਬੱਡਾ'। ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ 'ਵ' ਦੀ ਥਾਂ 'ਓ' ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਖਵਾਬ' ਨੂੰ 'ਖੁਆਬ' ਆਖਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵੇਲੇ 'ਉ' ਨੂੰ ਵੀ 'ਓ' ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਖੁਸ਼' ਨੂੰ 'ਖੋਸ਼'। ਦੁਆਬੀ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ 'ਿ' ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ 'ੇ' ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਖਿੱਚ' ਨੂੰ 'ਖੇੱਚ' ਅਤੇ 'ਵਿੱਚ' ਨੂੰ 'ਬੇੱਚ'।

== ਗੁਣ ==

=== ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ===
ਦੁਆਬੀਏ 'ਜ਼' ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਗੌਲਦੇ ਅਤੇ ਉਹ ਇਹਦੀ ਥਾਂ 'ਜ' ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲਹਿਜੇ ਵਿੱਚ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ 'ਜ਼' ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਵਸਨੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਇਹ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚੋਂ ਆਇਆ ਹੈ।

=== ਵਾਕ ਬਣਤਰ ===
ਦੋਆਬੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ "ਹ" (ਮੌਜੂਦਾ ਤਣਾਅ) ਅਤੇ "ਸਾਨ" ਜਾਂ "ਸੀ" (ਪਿਛਲੇ ਤਣਾਅ) ਦੀ ਬਜਾਏ "ਆ" (ਮੌਜੂਦਾ ਤਣਾਅ) ਅਤੇ "ਸਿਗੇ" (ਪਿਛਲੇ —tense) ਦੇ ਨਾਲ ਅੰਤਮ ਵਾਕ ਹਨ. ਦੋਆਬੀ ਵਿਚ “ਇਦਾਨ”, “ਜਿੱਦਣ”, “ਕਿਦਾਨ” ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਐਡਵਰਜਜ ਹਨ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਵੱਕਾਰੀ ਬੋਲੀ, [[ਮਾਝੀ]] ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ “ਇੰਜ / ਅਸਟਾਰਨ”, “ਜਸਟਾਰਨ”, ਕਿਸਤਾਰਨ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹਨ।
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]]