ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ/ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲਈ ਸਰੋਤ ਵੇਖੋ

{{Infobox writer
| name   = ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ
| image   = Bhai_veer_singh.jpg
| image_size = 225
| caption  = ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਜੀ
| birth_date = {{Birth date|df=yes|1872|12|05}}<ref name=Gurmukh>{{cite book|last=Giani|first=Maha Singh|title=Gurmukh Jeevan|year=First published 1977,new ed. 2009|publisher=Bhai Vir Singh Sahit Sadan, New Delhi|location=BHAI VIR Singh Marg New Delhi}}</ref> 
| birth_place = [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]]
| death_date = {{Death date and age|df=yes|1957|06|10|1872|12|05}}<ref name=Gurmukh />
| death_place = [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]]
| occupation =
| language  = [[ਪੰਜਾਬੀ]]
| nationality = ਭਾਰਤ
| ethnicity  = [[ਪੰਜਾਬੀ]]
| education  = ਦਸਵੀਂ<ref name=Gurmukh />
| alma_mater = ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਚਰਚ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ ਬਜਾਰ ਕਸੇਰੀਆਂ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]]<ref name=Gurmukh />
| period  = 1891
| genre   = 
| occupation = [[ਕਵੀ]], ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕ, [[ਗੀਤਕਾਰ]], [[ਨਾਵਲਕਾਰ]], [[ਡਰਾਮਾ ਲੇਖਕ]] ਅਤੇ [[ਨਿਬੰਧ ਲੇਖਕ]]
| subject  =
| movement  =
| notableworks = ''ਸੁੰਦਰੀ"(1898), ''ਵਿਜੇ ਸਿੰਘ'' (1899), ''ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ'',"ਰਾਣਾ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ" (1905)<ref>{{cite web|title=Rana Surat Singh -The Sikh Encyclopedia|url=http://www.thesikhencyclopedia.com/literature-in-the-singh-sabha-movement/rana-surat-singh|accessdate=17 August 2013}}</ref> 
| spouse  = ਮਾਤਾ ਚਤਰ ਕੌਰ
| children  = 2 ਪੁੱਤਰੀਆਂ 
| relatives  = 
| influences = 
| influenced =
| awards  = [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] 1955<ref name=Bhai>{{cite journal|title=BHAI VIR SINGH|journal=The Tribune Spectrum|issue=Sunday, April 30, 2000|url=http://www.tribuneindia.com/2000/20000430/spectrum/main2.htm#1|accessdate=17 August 2013}}</ref> ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ]] ਸਨਮਾਨ 1956<ref name=Gurmukh /><ref name=Vir>{{cite web|title=Padam Bhushan Awards list sl 10|url=http://www.mha.nic.in/pdfs/LST-PDAWD.pdf|publisher=Ministry of home affairs,GOI|accessdate=17 August 2013}}</ref> 
| website = www.bvsss.orga
|portaldisp =
}}
ਭਾਈ '''ਵੀਰ ਸਿੰਘ''' (1872–1957)<ref>{{cite web | url=http://www.ajdiawaaz.com/ਸੰਪਾਦਕੀ-ਪੰਨਾ/14088-ਸਾਹਿਤਕਾਰ-ਭਾਈ-ਵੀਰ-ਸਿੰਘ.html| title=ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ}}</ref> ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਕਵੀ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ]] ਦਾ ਮੋਢੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ]] ਧਰਮ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਫਿਲਾਸਫੀ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਿਆ ਜਿਸ ਕਰ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ''ਭਾਈ ਜੀ'' ਆਖਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਛੋਟੀ ਕਵਿਤਾ, ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਾਰਤਕ ਵਿੱਚ [[ਨਾਵਲ]], ਨਾਟਕ ਇਤਿਹਾਸ, [[ਜੀਵਨੀ|ਜੀਵਨੀਆਂ]], ਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਸਾਖੀਆਂ ਇਤਿਆਦਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ।

== ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ==

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ [[5 ਦਸੰਬਰ]] [[1872]] ਈ: ਨੂੰ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ ਡਾ: ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ।<ref>{{cite web | url=http://punjabitribuneonline.com/2010/12/ਆਧੁਨਿਕ-ਪੰਜਾਬੀ-ਕਵਿਤਾ-ਦੇ-ਮੋ/| title=ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਮੋਢੀ- ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ}}</ref> ਇਸ ਘਰਾਣੇ ਦਾ ਸਬੰਧ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ]] ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਕੌੜਾ ਮੱਲ ਨਾਲ ਸੀ।
1891 ਵਿੱਚ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਦੇ ਚਰਚ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਜਿਲ੍ਹੇ ਭਰ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਵਲ ਰਹਿ ਕੇ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। <ref name=Gurmukh/> ਉਹਨਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਪਿੱਛੇ ਨਾ ਦੌੜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਰੁਚੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਆਪ ਨੇ 1892 ਈ: ਵਿੱਚ  ਸ: ਵਜੀਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ 'ਵਜੀਰ ਹਿੰਦ ਪ੍ਰੈੱਸ ' ਚਲਾਇਆ।1899ਵਿਚ<ref name=Gurmukh/> ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਫ਼ਤਾਵਰੀ ''ਖਾਲਸਾ ਸਮਾਚਾਰ'' ਅਖ਼ਬਾਰ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ''ਨਿਰਗੁਣੀਆਰਾ'' ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ।ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਪਰ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]], [[ਫ਼ਾਰਸੀ]], [[ਉਰਦੂ]], [[ਗੁਰਬਾਣੀ]], [[ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ]] ਅਤੇ [[ਹਿੰਦੂ ਇਤਿਹਾਸ]] ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਰਚਨਾ ਸਿੱਖੀ [[ਪ੍ਰਚਾਰ]] ਨਾਲ਼ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।

==ਸਿੱਖਿਆ==
ਭਾਈ ਜੀ ਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੋਵੇਂ ਕਿਸਮ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਈ ਜੀ ਨੇ [[ਫਾਰਸੀ]], [[ਉਰਦੂ]] ਤੇ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਚਰਚ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ, [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ ਪੜ੍ਹੇ ਅਤੇ 1891 ਵਿੱਚ [[ਮੈਟ੍ਰਿਕ]] ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੇ ਪੂਰੇ ਜਿਲ੍ਹੇ 'ਚੋਂ ਅੱਵਲ ਰਹੇ। ਭਾਈ ਜੀ ਨੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਚਰਚ ਮਿਸ਼ਨ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸਕੂਲ 'ਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਭਾਈ ਜੀ ਦੇ ਜਮਾਤੀਆਂ ਨੇ ਧਰਮ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਇਸਾਈ ਮੱਤ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ।

==ਰਾਜਸੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Working Desk of BHAI VIR SINGH.jpg|thumb|ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੰਮਕਾਰ ਵਾਲਾ ਡੈਸਕ]]
ਇਸ ਸਮੇਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਜੋਂ ਅਹਿਮਦੀ ਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉਰਦੂ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਪਰ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਹਿੱਸਾ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਾਇਆ।

==ਰਚਨਾਵਾਂ==
===ਗਲਪ === 
#[[ਸੁੰਦਰੀ]] (1898)
#[[ਬਿਜੇ ਸਿੰਘ]](1899)
#[[ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ]]-ਦੋ ਭਾਗ(1890 ਤੇ 1927)
#[[ਸੱਤ ਔਖੀਆਂ ਰਾਤਾਂ]] (1919)
#[[ਬਾਬਾ ਨੌਧ ਸਿੰਘ]] (1921)
#[[ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ ਭਾਗ ਦੂਜਾ]] (1927)
#[[ਰਾਣਾ ਭਬੋਰ]]

==ਗੈਰ-ਗਲਪ==
===ਜੀਵਨੀਆਂ===
*[[ਸ੍ਰੀ ਕਲਗੀਧਰ ਚਮਤਕਾਰ]] (1925)
*[[ਪੁਰਾਤਨ ਜਨਮ ਸਾਖੀ]], (1926)
*[[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਚਮਤਕਾਰ]] (1928)
*[[ਭਾਈ ਝੰਡਾ ਜੀਓ]] (1933)
*[[ਭਾਈ ਭੂਮੀਆਂ ਅਤੇ ਕਲਿਜੁਗ ਦੀ ਸਾਖੀ]] (1936)
*[[ਸੰਤ ਗਾਥਾ]] (1938)
*[[ਸ੍ਰੀ ਅਸ਼ਟ ਗੁਰ ਚਮਤਕਾਰ ਭਾਗ - 1 ਤੇ 2]] (1952)
*[[ਗੁਰਸਿੱਖ ਵਾੜੀ]], (1951)
*[[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਗੁਰ ਬਾਲਮ ਸਾਖੀਆਂ]] (1955)
*[[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਗੁਰ ਬਾਲਮ ਸਾਖੀਆਂ]] (1955)

===ਟੀਕੇ ਅਤੇ ਹੋਰ===
*[[ਸਿਖਾਂ ਦੀ ਭਗਤ ਮਾਲਾ]] (1912)
*[[ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼]] (1914)
*[[ਗੰਜ ਨਾਮਹ ਸਟੀਕ]] (1914)
*[[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਕੋਸ਼]] (1927)
*[[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸੂਰਜ ਗਰੰਥ ਸਟਿੱਪਣ (1927-1935)-ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਸਹਿਤ]] 14 ਜਿਲਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ<ref name=EOS>http://www.learnpunjabi.org/eos/VIR%20SINGH%20BHAI%20%281872-1957%29.html ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼</ref>
*[[ਦੇਵੀ ਪੂਜਨ ਪੜਤਾਲ]] (1932)
*[[ਪੰਜ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਟੀਕ]] (1940)
*[[ਕਬਿੱਤ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ]] (1940)
*[[ਵਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ]] 
*[[ਬਨ ਜੁੱਧ]] 
*[[ਸਾਖੀ ਪੋਥੀ]] (1950)

===ਕਵਿਤਾ ===
#[[ਦਿਲ ਤਰੰਗ]](1920)
#[[ਤ੍ਰੇਲ ਤੁਪਕੇ]](1921)
#[[ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਹਾਰ]](1921)
#[[ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ]](1922)
#[[ਬਿਜਲੀਆਂ ਦੇ ਹਾਰ]](1927)
#[[ਪ੍ਰੀਤ ਵੀਣਾਂ]]
#[[ਮੇਰੇ ਸਾਂਈਆਂ ਜੀਉ]](1953)

==ਸਨਮਾਨ ==
ਆਪ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ 1949 ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਆਫ ਉਰੀਐਂਟਲ ਲਰਨਿੰਗ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਭੇਂਟ ਕੀਤੀ। 1952 ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਕੌਂਸਲ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1950 ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਦਿਅਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ [[ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ]] ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1955 ਵਿੱਚ ਆਪ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਮੇਰੇ ਸਾਂਈਆਂ ਜੀਉ’ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਅਕਾਦਮੀ ਵਲੋਂ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ। 1956 ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੂੰ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

==ਹੋਰ==
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਕਵੀ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਤਿਆਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਆਰੰਭਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਨਨਾਣ ਭਰਜਾਈ ਸਿਖਿਆਦਾਇਕ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਅਤੇ '''[[ਭਰਥਰੀ ਹਰੀ]]''' ਦਾ ‘ਨੀਤੀ ਸ਼ਤਕ’ (ਅਨੁਵਾਦ) ਨਿਰੋਲ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਰੂਪ ਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਗੁਆਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਰੁਚੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੈ। ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਂਤ ਛੰਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੈ।
[[file:BHAI VIR SINGH MEMORIAL HOUSE DRAWING ROOM VIEW.jpg|thumb|ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਘਰ]]
===ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ‘ਰਾਣਾ ਸੁਰਤ ਸਿੰਘ’===
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਧੁਨਿਕ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ 1905 ਵਿੱਚ ਰਚੇ ਆਪਣੇ ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ‘[[ਰਾਣਾ ਸੁਰਤ ਸਿੰਘ]]’ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਥਾ ਵਸਤੂ ਲਈ ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਂਤ ਰਸ ਲਈ ਸਿਰਖੰਡੀ ਛੰਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਦਰਸ਼ਨਿਕ ਆਦਰਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਧਾਰ ਗੁਰਮਤਿ ਸਰਸ਼ਨ ਹੈ। [[ਰਾਣਾ ਸੁਰਤ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਕੌਮੀ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਿਛੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਰਾਣੀ ਰਾਜ ਕੌਰ ਉਸ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿੱਚ ਵਿਆਕੁਲ ਹੋਈ ਤੜਫਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਰਦ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅੰਤ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਹੀ ਸਹਾਰਾ ਉਸਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸੁੱਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਾਫੀ ਅਦਭੁੱਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਂਤੀ ਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਵਹਿੰਦਾ ਦਰਿਆ ਹੈ।
ਬੱਦਲ ਰਹੇ ਬਿਰਾਜ ਪਰਬਤ ਉੱਪਰੇ
ਕਾਲੇ ਰੂਪ ਵਿਸ਼ਾਲ ਬੈਠੇ ਐਕੁਰਾਂ
ਜ਼ਿਕਰ ਹਾਥੀ ਹੋਣ ਬੈਠੇ ਥਾਂਉ ਥਾਂ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਦਲਾਂ ਕੇਰੇ ਕਿੰਗਰੇ ਉਗੜੇ
ਨਾਲ ਸੁਨਹਿਰੀ ਝਾਲ ਚਮਕੇ ਲਾਲ ਹੋ……
ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਰੂਪ ਦੀ ਕਾਫੀ ਵੰਨਗੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦਾ ਝਲਕਾਰਾ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। ‘ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ’ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਰੁਮਾਂਟਿਕ, ਰਸਮਈ ਤੇ ਰਹੱਸਮਈ ਵਰਨਣ ਹੈ।
===ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ===
ਭਾਈ ਵੀਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਮੋਢੀ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਸੁਹਜਾਤਮਕ ਪਧਰ ਬੜਾ ਉੱਚਾ ਹੈ . ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ:-

===ਕੰਬਦੀ ਕਲਾਈ===
<blockquote><poem>
ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਮਿਲੇ ਅਸਾਨੂੰ
ਅਸਾਂ ਧਾ ਗਲਵਕੜੀ ਪਾਈ,
ਨਿਰਾ ਨੂਰ ਤੁਸੀਂ ਹੱਥ ਨ ਆਏ
ਸਾਡੀ ਕੰਬਦੀ ਰਹੀ ਕਲਾਈ,

ਧਾ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਸੀਸ ਨਿਵਾਯਾ
ਸਾਡੇ ਮੱਥੇ ਛੋਹ ਨ ਪਾਈ,
ਤੁਸੀਂ ਉੱਚੇ ਅਸੀਂ ਨੀਵੇਂ ਸਾਂ
ਸਾਡੀ ਪੇਸ਼ ਨ ਗਈਆ ਕਾਈ।

ਫਿਰ ਲੜ ਫੜਨੇ ਨੂੰ ਉੱਠ ਦੌੜੇ
ਪਰ ਲੜ ਓ ‘ਬਿਜਲੀ-ਲਹਿਰਾ’,
ਉਡਦਾ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੀ
ਛੁਹ ਸਾਨੂੰ ਗਯਾ ਲਾਈ;

ਮਿੱਟੀ ਚਮਕ ਪਈ ਇਹ ਮੋਈ
ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਸ਼ਕੇ
ਬਿਜਲੀ ਕੂੰਦ ਗਈ ਥਰਰਾਂਦੀ,
ਹੁਣ ਚਕਾਚੂੰਧ ਹੈ ਛਾਈ!
</poem></blockquote>

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}}
{{ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}}
H
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1872]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1957]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਵਲਕਾਰ]]